زیست فناوری، سلامت و فناوری های پزشکی

دکتر مصطفی قانعی در نشست خبری روز چهارشنبه که با حضور خبرگزاری‌های مختلف برگزار شد؛ با ارائه گزارشی از فعالیت‌های ستاد توسعه زیست فناوری، به بیان شکل گیری توسعه زیست فناوری در کشور پرداخت و یادآور شد: طبق تعیین شورای عالی انقلاب فرهنگی، وظیفه اصلی ستاد توسعه زیست فناوری برنامه‌ریزی، هماهنگی، هم‌افزایی و حمایت در این حوزه است.

فارس پیرامون این نشست گزارش کرد: این ستاد در پی کسب 3 درصد از بازار زیست‌فناوری است و می‌تواندبا استفاده از فناوری‌های زیستی  10 درصد از تولید ناخالص ملی را محقق کند. 

برنامه‌ریزی ستاد توسعه زیست‌فناوری در حوزه‌های لبه علمی

دبیر ستاد توسعه زیست‌فناوری با اشاره به فعالیت‌های لبه علمی در زمینه زیست‌فناوری اظهار داشت: دستیابی به «فناوری mRNA» می‌تواند به تولید محصولات زیستی مختلف در زمینه‌های واکسن‌، روش‌های نوین درمانی و شیوه‌های تشخیصی منجر خواهد گردید. همچنین توسعه «بیوسنسورها» و «فناوری کریسپر»، از دیگر فناوری‌های لبه علمی است که با حمایت این ستاد ایجاد گردیده‌اند.

تقسیم کار موضوعی و استفاده از ظرفیت دانشگاه‌ها در صنعت

دکتر مصطفی قانعی در زمینه «هدایت و برنامه‌ریزی فناوری‌های زیستی» گفت: در طول 8 سال، نقشه زیست‌فناوری کشورهای جهان استخراج گردید و بر اساس مدل‌های علمی، اساتید و محققان زمینه‌های مختلف زیست‌فناوری در دانشگاه‌های کشور شناسایی شدند. ستاد توسعه زیست‌فناوری تحت عنوان «طرح تقسیم کار ملی» در حوزه‌های زیست‌فناوری، از هر دانشگاه‌ برای پرداختن و عمق بخشیدن به زمینه‌های خاصی از موضوعات زیست‌فناوری حمایت می‌کند تا پایان‌نامه‌های دانشجویی نیز در این زمینه‌ها هدایت یابند.

قانعی با اشاره به تقاضای «اتصال دانشگاه و صنعت» گفت: در حوزه زیست‌فناوری حدود 700 شرکت در حال تولید محصولات تجاری هستند و این محصولات در بازار نیز عرضه می‌گردند. با برنامه‌ریزی انجام‌شده، این شرکت‌ها از افراد متخصص در دانشگاه‌ها که با حمایت ستاد توسعه زیست‌فناوری رشد یافته‌اند، برای توسعه و تولید محصول کمک می‌گیرند و ستاد در این زمینه از شرکت‌ها حمایت می‌کند. در مراحل بعدی شرکت‌ها بلوغ و تجاری‌سازی محصول خود را انجام می‌دهند و به این ترتیب در بلندمدت، شرکت‌ها با کمک دانشگاه‌ها و بدون نیاز به حمایت ستاد، تجاری‌سازی محصولات خود را ادامه می‌دهند و فارغ‌التحصیلان نیز از وجود بازار کار مناسب اطمینان خاطر خواهند داشت.

وی افزود: در خصوص هدایت و پیشرفت زیست‌فناوری حداکثر تلاش انجام شد تا کشور هم‌گام با دنیا، در زمینه زیست‌فناوری حرکت کند.

داروهای زیستی و تمرین تبدیل تهدیدها به فرصت

در زمینه «داروهای زیستی»، قانعی با اشاره به اینکه این حوزه درواقع تمرینی است برای این که بدانیم پیچیدگی‌های دانش به دست ما می‌افتد، به دو فرهیختگی دانشمندان ایرانی اشاره کرد و افزود: تولیدات شرکت‌های داخلی قیمت پایین‌تری نسبت به تولیدات خارجی دارند و این مورد باعث افزایش تولید در ایران شده است. از طرفی به دلیل وجود موانع در پیوستن کشور ایران به سازمان تجارت جهانی، مشکلات قوانین پتنت برای ما وجود ندارد و به این ترتیب این تهدید به یک فرصت تبدیل گردیده است و در حوزه تولید داروهای زیستی در آسیا، به رتبه چهارم دست یافتیم.

وی ادامه داد: کشور ایران در تجربه تولید داروهای زیستی به پیچیده‌ترین فناوری‌ها دست یافت و از نشانه‌های این پیشرفت آن است که کشور ایران در مدت یک سال از متقاضی واکسن به صادرکننده واکسن تبدیل و 6 فناور در زمینه تولید واکسن در کشور ایجاد شد.

زیست‌فناوری و امنیت غذایی

دکتر قانعی در مورد «امنیت غذایی» و «مرغ لاین آرین» گفت: ستاد توسعه زیست‌فناوری از مدت‌ها پیش به این موضوع پرداخته است. با وجود تلاش‌ها و هزینه‌هایی که در این زمینه شده است، اقبال عمومی و تولیدکنندگان از این نژاد کم است. دلیل این امر این است که تولیدکنندگان به سمت نژادی روی می‌آورند که میزان وزن مرغ تولیدی آن زیاد باشد؛ این در حالی است که با توجه به مشخصه‌های پزشکی و معیارهای سلامتی، میزان وزن مرغ نباید بیشتر از میزان مطلوب 1.5 کیلوگرم باشد و این مورد بایستی به اطلاع جامعه رسیده شود.

لزوم توجه به تولید ثروت زیستی

قانعی در ادامه سخنانش افزود: آنچه در آینده باید رخ دهد این است که نهادهای مربوطه بایستی 10 درصد از تولید ناخالص ملی را به زیست‌فناوری اختصاص دهند و این امر، مطالبه ستاد توسعه زیست‌فناوری از سازمان‌های مربوطه و از مهم‌ترین آنها سازمان برنامه‌ریزی و بودجه است. خواسته این ستاد این است که میزان تولید ثروتی که از طریق فناوری‌های زیستی ایجاد می‌شود، مورد توجه این سازمان‌ها قرار گیرد و این خواسته در راستای توصیه مقام معظم رهبری مبنی بر افزایش سهم اقتصاد دانش‌بنیان از اقتصاد کشور است. 

وی افزود: در حال حاضر بیشترین حجم واردات در کشور، واردات مواد غذایی است و زیست‌فناوری پاسخ مشخصی در این راستا دارد و می‌تواند در طی 4 سال، به میزان 3 میلیارد دلار از این واردات را کاهش دهد. همچنین فناوری‌های زیستی قادر خواهند بود در مدت 4 سال، 1.8 میلیارد دلار از واردات در حوزه سلامت را کاهش دهند.

زیست‌فناوری در بخش‌های مختلف 

قانعی، دبیر ستاد توسعه زیست‌فناوری اظهار کرد: در حوزه سلامت پیشرفت شگرفی داشتیم و تعداد زیاد شرکت‌های فعال در این زمینه گواهی بر این مدعاست. در زمینه کشاورزی و دامپروری با وجود بزرگ‌ بودن اقتصاد این دو حیطه و وجود فناوری بومی، لازم است توجه بیشتری در ایجاد شرکت‌های دانش‌بنیان در این زمینه ایجاد شود.

وی افزود: ستاد توسعه زیست‌فناوری، موضوع تهدید کم‌آبی و زیاد بودن منابع آبی شور را مورد توجه قرار داده است و به همین خاطر تمرکز این حوزه به موضوع «زیست‌دریا»ست و شرکت‌هایی در زمینه تولید محصولات دریایی زیستی شکل گرفته است. همچنین فناوری‌های زیستی مانند کریسپر، جهت تولید محصولات از منابع شور در حال توسعه است. به این ترتیب، ستاد توسعه زیست‌فناوری به کمک فناوری‌ها و فناورهای خود به دنبال تبدیل این تهدیدات به فرصت است. ستاد توسعه زیست‌فناوری به دنبال ایجاد زنجیره کامل بومی تولید و کاهش هزینه‌های تمام‌شده است.

توازن آموزشی و صنعتی زیست‌فناوری

قانعی با بیان اینکه در عرصه رقابت جهانی، مهمترین موضوع توجه به مدارس و بحث‌های آموزشی است اظهار کرد: در ستاد توسعه زیست‌فناوری تلاش کردیم تا آموزش مباحث زیست‌فناوری را در سطح مدرسه دنبال کنیم و بسترسازی ایجاد شده باعث جلب توجه بسیاری از دانش‌آموزان به حوزه زیست‌فناوری می‌شود. در این راستا از ظرفیت بخش خصوصی نیز برای ساخت و تجهیز آزمایشگاه‌های زیست‌فناوری استفاده کرده‌ایم. 

وی با اشاره به شکل‌گیری انجمن‌های زیستی در دانشگاه‌های کشور، از نقش این ستاد در دانشگاه‌ها گفت: انجمن‌های زیستی مانند مجموعه رهنشان در پی ایجاد حلقه‌هایی از استاد، دانشجو و صنعت هستند تا به حل مشکلات و چالش‌های صنعتی بپردازند. این کارها باید در دانشگاه بیشتر انجام گیرد تا گفتمان دانشگاه به سمت حل چالش‌ها و مشکلات صنعت پیش برود. بنابراین ستاد توسعه زیست‌فناوری ماموریت خود را در آموزش و صنعت به صورت متوازن به پیش می‌برد.

استفاده از فناوری کاملا ایرانی در کشورهای همسایه

قانعی با اشاره به مشکلات ایجادشده برای صادرات محصولات به واسطه تحریم، گفت: استراتژی اتخاذشده در این زمینه این است که با در نظر گرفتن ملاحظات اقتصادی، فناوری‌های زیستی کاملا ایرانی در کشورهای همسایه مخصوصا کشورهای روسیه، ترکیه و عمان نهادینه می‌شود تا بتوانیم در این کشورها، به صورت مشترک به تولید محصولات زیستی بپردازیم. صادرات محصولات زیستی نیز به 17 کشور در حال انجام است.

کمک به بلوغ شرکت‌های حوزه زیست‌فناوری

قانعی در خصوص ایجاد صندوق‌های خصوصی در ستاد توسعه زیست‌فناوری گفت: ساز و کار این صندوق‌ها در حمایت از شرکت‌ها به این صورت است که این صندوق‌ها با مشارکت در سهام این شرکت، از آن حمایت می‌کند تا وارد بازار بورس شود و پس از ورود شرکت به بورس، صندوق مالکیت کامل آن را به شرکت برمی‌گرداند؛ بنابراین شرکت‌ها تا رسیدن به بلوغ مورد حمایت این صندوق‌ها قرار می‌گیرد.