زیست فناوری

دکتر قانعی که روز یکشنبه میهمان ششمین همایش روز زیست‌فناوری در دانشگاه تربیت مدرس بود، درباره‌ی زیست‌فناوری در ایران به عنوان پیشران اصلی در اقتصاد دانش‌محور سخن گفت.

دبیر ستاد توسعه زیست‌فناوری با یادآوری این مسئله که چندین کشور در بازار جهانی زیست‌فناوری بازیگران اصلی هستند و این کشورها عمده بازار این حوزه را پوشش می‌دهند، بیان داشت: قدمت زیست فناوری در ایران، به ایجاد موسسات تحقیقاتی در زمینه میکروبیولوژی، ایمونولوژی  و... در سال 1297 برمی‌گردد؛ با تاسیس انستیتوپاستور و رازی در حدود یکصد سال پیش، کشورمان به طور جدی‌تری پا به عرصه زیست‌فناوری گذاشت. این روند با ایجاد انجمن زیست‌فناوری، کمیته ملی زیست‌فناوری (که بعد ها تبدیل به ستاد توسعه زیست فناوری شد)، مرکز صنایع نوین، مرکز همکاری‌های فناوری ریاست جمهوری، تاسیس پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و دیگر سازمان‌های مربوط ادامه یافت تا ایران به جایگاه کنونی خود در زیست‌فناوری دست پیدا کند.

ایشان در ادامه، ماموریت‌های اصلی ستاد توسعه زیست‌فناوری را یادآور شده و تصریح کردند: راهبری، برنامه ریزی، سیاست گذاری، ایجاد هماهنگی، اجرا و رصد همزمان وضعیت جهانی و ملی زیست‌فناوری، ماموریتی است که از سوی دولت و شورای عالی انقلاب فرهنگی بر عهده ستاد توسعه زیست‌فناوری قرار گرفته است.

دکتر قانعی با بیان اینکه با برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته انتظار می‌رود جایگاه ایران به عنوان قطب اول زیست‌فناوری در منطقه و رتبه دهم در جهان تثبیت شود، اظهار داشتند: انتظار داریم در آینده دیگر در زمینه دارو و واکسن نیازی به خارج نداشته باشیم و برای ایجاد چنین پیشرفتی، پایه‌گذاری را از مدارس آغاز کرده‌ایم؛ در شکل‌گیری این برنامه، نیاز به ایجاد هماهنگی میان مدارس، دانشگاه‌ها، استارت‌آپ‌ها و صنعت وجود داشت که در حال حاضر با 60 پژوهش‌سرا در سطح کشور قرارداد‌هایی عقد شده است.

ایشان با ذکر اهمیت ورود زیست‌فناوری به درس زیست‌شناسی در مدارس افزودند: گرچه ایجاد تغییرات در کتاب‌های درسی مدارس کاری دشوار است اما ما باید از همان ابتدا زیست‌فناور پرورش دهیم؛ این که فرد تا پیش از دانشگاه زیست‌شناسی را به صورت محض یاد بگیرد و سپس ناگهان در دانشگاه تبدیل به یک زیست‌فناور شود، تقریبا امکان‌پذیر نیست در نتیجه با ایجاد تغییراتی در کتاب‌های زیست‌شناسی مدارس قصد رسیدن به این مهم را داریم.

دبیر ستاد توسعه زیست‌فناوری با اشاره به مسابقات دانشجویی «ره زیست» و «ره نشان» هدف از برگزاری چنین مسابقاتی از سوی ستاد را، شکل‌گیری ارتباط میان دانشجویان با صنعت بیان کردند. ایشان در ادامه به تشریح طرح تقسیم کار ملی پرداخته و افزودند: در راستای ایجاد چنین طرحی، در ابتدا نقشه کلی زیست‌فناوری در جهان را بررسی کردیم که در هر گوشه از جهان چه کارهایی در حوزه زیست‌فناوری در حال انجام است و بعد با یک مدل علمی و انجام علم سنجی بررسی شد که در ایران کدام‌یک از این کارها می‌تواند انجام شود و هسته مرکزی آن در کدام دانشگاه‌ها مستقرند؛ به این شکل محور اصلی ماموریت هر دانشگاه مشخص گردید و در همین راستا با 29 دانشگاه از وزارت علوم، 33 دانشگاه از وزارت بهداشت و 23 مرکز تحقیقاتی قراردادهایی امضا شد.

دکتر قانعی در ادامه‌ی طرح تقسیم کار ملی تصریح کردند: حمایت‌های ستاد از کسانی صورت می‌گیرد که در راستای ماموریت خود حرکت کنند و اگر هر جزئی به درستی ماموریت خود را انجام دهد در نهایت گویی به فرشی درهم‌بافته می‌رسیم که برای جزء به جزء آن از پیش برنامه‌ریزی‌های دقیقی انجام گرفته که در نهایت چنین انسجامی مشاهده می‌شود. در غیر این صورت، زیست‌فناوری از هم پاشیده‌ای در ایران شکل می‌گیرد.

ایشان در ادامه با تاکید بر اهمیت تمرکز هر منطقه بر ظرفیت‌های زیست‌محیطی خود بیان کردند: هر استان باید با توجه به ظرفیت‌های خود، روی بخشی از زیست‌فناوری تمرکز کند؛ برای مثال، اینطور نباشد که دانشگاهی که در دریا حضور دارد روی زیست‌فناوری معدن کار کند و یا بالعکس.

دبیر ستاد توسعه زیست فناوری با اشاره به تلاش‌های ستاد در راستای شکل‌گیری یک مدیریت یک‌پارچه در حوزه زیست‌فناوری افزودند: یکی دیگر از کارهایی که در ستاد انجام شده، این است که 800 شرکت را به طور موضوعی به هر دانشگاه متصل کردیم و همچنین هر شرکتی که با دانشگاه‌های ذی‌ربط قرارداد امضا کند ما از پروژه‌اش حمایت خواهیم کرد.

دکتر قانعی در ادامه با اشاره به مدل پیشنهادی دکتر نادری‌منش، رییس پارک علم و فناوری مدرس و از دیگر سخنرانان همایش، بیان کردند: صنعت خودش باید وارد عمل شده و بر ماموریت دانشگاه‌ها نظارت کند و در این میان ما نیز ارتباط مابین دانشگاه و صنعت را تسهیل‌گری خواهیم کرد.

ایشان همچنین افزودند: این زنجیره‌ی ایجاد شده از سطح مدارس تا صنعت، «عمق بخشی به تقسیم کار ملی» نامیده شده؛ اگر این اتصال به صنعت وجود نداشته باشد، ما زیست‌فناوران را تربیت کنیم و آن‌ها را به صنعت معرفی نکنیم، تنها بستری جهت فرار مغزها پدید آورده‌ایم.

همچنین در باب ایجاد تغییرات اساسی‌ای که در آینده نزدیک در دانشگاه‌ها شکل خواهد گرفت اظهار داشتند: در آینده دانشگاه‌ها به شکل هولدینگ در خواهند آمد. هرچند مسئولین از بیان چنین تغییراتی واهمه دارند اما ناگزیر در نسل‌های بعد، ریاست از دانشگاه بیرون می‌آید و هر واحد دانشگاهی به یک واحد کسب‌وکار تحت نظارت شرکت‌های مختلف در آمده و منتورهای بیرونی به جای اساتید، کلاس‌ها را هدایت خواهند کرد. همچنین بحث‌های خردی همانند کارآفرینی و بحث‌های حقوقی وجود دارند که باید توسط اساتید به دانشجویان آموزش داده شوند.

ایشان همچنین در بحث سرمایه‌گذاری‌های شکل گرفته در حوزه زیست‌فناوری در ادامه تصریح کردند: ما پیش‌تر صندوق زیست‌فناوری را هم داشتیم؛ اما دیدیم با این سرمایه‌ها، کشور رشدی نخواهد کرد؛ در راستای رفع چنین مشکلی، صندوقی که اخیرا برای اولین بار در معاونت علمی راه‌اندازی کردیم، private equity بود که با 350 میلیارد تشکیل شد و صندوق بعدی با هزار میلیارد شکل خواهد گرفت. این صندوق‌ها برای سرمایه گذاری ضمانت و سند نمی‌خواهند؛ برای مثال صندوق اول بیش از 7 سال نمی‌تواند بماند و اولین سرمایه‌گذاری آن نیز در حوزه واکسن انجام گرفته است.

ایشان ضمن اشاره به اینکه با مسئولین نباید صرفا با زبان علمی صحبت کرده و باید مسائل اقتصادی را نیز در نظر داشت افزودند: هر دلار کاهش ارزبری، 25 هزار تومان به دولت کمک خواهد کرد. در همین راستا، ستاد توسعه زیست‌فناوری با کاهش 1.4 میلیارد دلاری ارزبری کمک بسیاری، هم به دولت و هم به پیشرفت زیست‌فناوری در کشور کرد؛ به همین جهت بودجه ستاد از 3 میلیارد تومان به 260 میلیارد به خاطر این کاهش ارزبری، افزایش یافت.

دکتر قانعی در ادامه با اشاره به جهش تولید دانش بنیان و ذکر دیگر پیشرفت‌های انجام شده در حوزه زیست‌فناوری، شتاب‌دهنده‌ها، ورود شرکت‌های دانش‌بنیان به بازار سرمایه و دیگر حمایت‌های ستاد، در مورد جایگاه کنونی ایران در محصولات زیستی اظهار داشتند: دستاوردهای کشورمان دارد لحظه به لحظه رصد می‌شود؛ گزارشات نشان می‌دهد که ما از لحاظ محصولات زیستی جز 5 کشور اول آسیا هستیم. اما این مسئله برای ما خوشحال‌کننده نیست؛ ما هستیم تا شرکت‌های بزرگمان در رقابت‌های بین‌المللی پیروز باشند و اقتصادهای بزرگ خلق کنند؛ هرچند هنوز تا آن نقطه فاصله بسیاری داریم. امیدواریم این قانون جهش تولید دانش‌بنیان که زحمات زیادی در دولت و مجلس برای به ثمر نشستن آن کشیده شده، یاری‌گر ما در این مسئله باشد.

در انتها دبیر ستاد توسعه زیست‌فناوری، ضمن تشکر از برگزاری این سخنرانی با اشاره به اقدامات شکل گرفته در این حوزه، درباره آینده زیست‌فناوری در ایران بیان داشتند: اقدامات بسیار خوبی در دست انجام است و سال‌های آینده برای زیست‌فناوری کشور بسیار نویدبخش خواهد بود.