زیست فناوری، سلامت و فناوری های پزشکی

دکتر مصطفی قانعی امروز در سمپوزیوم کارآفرینی در حوزه‌های دارو، واکسن و زیست فناوری، افزود: بعد از فرمایشات مقام معظم رهبری با این چالش مواجه شدیم که برخی ادعا می‌کردند که چگونه می‌توان از دانش بنیان‌ها، اشتغال آفرینی را ایجاد کرد؛ در حالی که تعداد این شرکت‌ها محدود است و اشتغال آفرینی به حوزه‌هایی چون کشاورزی مرتبط می‌شود.

وی به وضعیت کارآفرینی در حوزه زیست فناوری اشاره کرد و ادامه داد: هنر ما در این صنعت تبدیل تحقیق و نوآوری به محصول قابل مصرف برای عموم مردم است از این رو در این حوزه  لازم است زیر ساخت‌ها به گونه‌ای تهیه شود که شرکت‌ها بتوانند محصولات بیوتکنولوژی تولید شده خود را تجاری سازی کنند. در این راستا تکلیف حوزه‌های عمومی مشخص است، چون باید کارآفرینانی باشند تا با ایده خود و وجود یک سیستم مدیریتی و استقامت سرسختانه محصولات باعث تجاری‌سازی شوند.

قانعی اظهار کرد: ولی حوزه کارآفرینی زیست‌فناوری بر خلاف بسیاری از حوزه‌ها، سرمایه زیادی را می‌طلبد و برای رسیدن محصولات به بازار زمان زیادی نیاز است. در بسیاری از کشورها با کاهش زمان اعطای مجوزها و تسریع در روندها این زمان کمتر شده است. علاوه بر اینها برای محصولات بیوتک، قوانین سختگیرانه‌ای وضع شده و در این مسیر سازمان غذا و دارو برای اعطای مجوزها، استانداردهای FDA را دانلود کرد و از آنجایی که از ابتدا بر اساس استانداردهای روز دنیا حرکت کرد، پیشرفت کردیم.

دبیر ستاد توسعه زیست فناوری، پیچیده بودن تجاری سازی محصولات زیست فناوری و عدم قطعیت آن را از دیگر چالش‌های این حوزه نام برد و یادآور شد: این چالش‌ها موجب شده تا کارآفرینی در این حوزه ب اساس مدل خاصی به پیش برود ضمن آنکه در کشور کمتر سرمایه گذاری را سراغ داریم که در این حوزه سرمایه گذاری کند ؛ چرا که بازگشت سرمایه در حوزه زیست فناوری زمان بر است.

وی به بیان مقایسه زمان رسیدن محصولات در حوزه‌های بیوتک پرداخت و ادامه داد: در حوزه تجهیزات پزشکی با ۱۵ تا ۱۰۰ میلیون دلار سرمایه، محصولات ظرف ۳ تا ۵ سال وارد بازار می‌شوند؛ ولی در حوزه درمان با جذب سرمایه‌گذاری ۲۵۰ میلیون دلار تا ۱.۵ میلیارد دلار در مدت ۱۵ تا ۲۰ سال محصول عرضه می‌شود. در حوزه مواد بیوتک و واکسن‌ها با سرمایه‌گذاری ۲۵۰ میلیون تا ۱.۵ میلیارد دلار ۱۳ تا ۱۵ سال زمان نیاز است تا محصول به بازار برسد.

توسعه بیوتک در حوزه کشاورزی

قانعی، با اشاره به تاکید مقام معظم رهبری برای دانش بنیان شدن بخش کشاورزی، خاطر نشان کرد: بیوتک کشاورزی سختترین حوزه فناوری‌های زیستی است؛ چرا که ۴ تا ۵ سال از زمان تولید کود زیستی می‌گذرد، ولی خیلی از مهندسان ما با این محصولات آشنا نیستند. زمانی که یک داروی بیوتک تولید می‌شود، می‌توان به سرعت اطلاعات آن دارو را به پزشکان ارائه داد و از طریق پزشکان، بازار آن مهیا می‌شود؛ ولی در حوزه کشاورزی حدود ۵۰ درصد از فعالان این عرصه دارای سطح سواد زیر دیپلم هستند و انتقال مفاهیم به آنها کار دشواری خواهد بود.

دبیر ستاد توسعه زیست فناوری، زیست فناوری را حوزه‌ای چند رشته‌ای دانست که بدون حضور محققانی از حوزه‌هایی چون بیوتکنولوژی، شیمی‌دان‌ها و مهندسان و غیره، این علم توسعه نمی‌یابد، اظهار کرد: خلاقیت در حوزه بیوتکنولوژی کشاروزی نقش مهمی دارد. کسی که برای اولین بار چسب زیستی را تولید کرد، مشاهده کرده بود که بدن زخمی ماهیان آب‌های شور چگونه ترمیم می‌شود، در حالی که آب شور برای درمان زخم مضر است و همین تخیل منجر به تولید چسب زیستی شد.

دو رویکردی که اشتهای سرمایه‌گذاران را برای سرمایه‌گذاری بیوتک بیشتر کرد

قانعی، به تولید واکسن اسپری بینی آنفلوآنزا اشاره کرد که از سال ۱۹۹۰ تحقیقات آن آغاز و در سال ۲۰۰۱ محصول آن به بازارها وارد شد و گفت: محصولات زیست فناوری هر چند مسیر طولانی را برای رسیدن به بازار طی می‌کنند، ولی درآمدهای حاصل از آن اشتیاق زیادی در سرمایه گذاران ایجاد کرده است، نمونه آن تولید فاکتور ۸ در کشور در سال ۸۸ است. در آن زمان کل سرانه مصرف کشور ۷ گرم بوده است که برای این میزان دارو، ۴۰ میلیون دلار ارز از کشور خارج می‌شد.

وی با بیان اینکه برای ورود سرمایه‌گذاران به این حوزه نیاز به مشوق‌ها و حمایت‌های دولت است، یادآور شد: باید توجه داشت جذابیت سرمایه گذاری در حوزه بیوتک در ایران در دو عامل خلاصه شده است. یکی آنکه قیمت محصولات تولید مناسب است و با تولید آن بر اساس قانون استفاده حداکثری از توان داخل، از واردات آن محصول به کشور جلوگیری می‌شود و عامل دوم عدم پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی است.

قانعی در این باره توضیح داد: از آنجایی که ایران به سازمان تجارت جهانی نپیوسته است، محققان می‌توانند به راحتی مولکول‌های جهانی را کپی کنند؛ ولی از سوی دیگر ما جرات نداریم این محصولات را در نمایشگاه‌های بین‌المللی ارائه دهیم، چون حق ثبت پتنت را رعایت نکرده‌ایم. این دو عامل باعث شده که سرمایه گذاری در حوزه بیوتکنولوژی در ایران به صرفه باشد؛ ولی از سوی دیگر دولت باید تضمین خرید داشته باشد.

چالش‌های جهانی ایران برای تامین واکسن وارداتی

دبیر ستاد توسعه زیست فناوری با بیان اینکه در دوران کرونا ما از دولت درخواست کردیم که واکسن‌های تولید داخل را تضمین خرید کند، ولی نپذیرفت، گفت: از این رو ما برای حمایت از شرکت‌ها وام به آنها دادیم؛ ولی در همه کشورها، دولت تضمین خرید را انجام داد.

قانعی ادامه داد: از سوی دیگر ما برای واردات، واکسن پول را به شرکت خارجی پرداخت کردیم؛ ولی آنها نام ایران را در انتهای لیست قرار دادند و اگر ایران اقدام به تولید دارو و واکسن نمی‌کرد، از آن به عنوان اهرم فشار استفاده می‌شد.

وی نمونه دیگر را بیماران پروانه‌ای عنوان کرد و گفت: در حال حاضر تعداد بیماران این بیماری در کشور حدود ۷۰۰ تا ۸۰۰ نفر است، ولی به دلیل آنکه تنش اجتماعی در ایران ایجاد کنند، از ارائه محصولات درمانی این بیماری به ایران امتناع می‌کنند.

وی خاطر نشان کرد: از این رو ما در مذاکره با سازمان مدیریت به آنها اعلام کردیم به ازای هر دلاری که از کشور خارج نمی‌شود، در حوزه زیست فناوری سرمایه گذاری کند و ما بنا داریم با همه نهادهایی چون وزارت جهاد کشاورزی، سازمان دامپزشکی و سایر نهادهای مرتبط با همین ادبیات وارد مذاکره شویم و در حال حاضر این کشش از سوی دولت و رانش از سوی دانش بنیان‌ها آغاز شده است.

دبیر ستاد توسعه زیست فناوری، تصریح کرد: حوزه واکسن یک موضوع امنیت ملی است و اگر متوجه این موضوع نشویم، کل صادرات نفت باید صرف خرید داروهای بیوتک و واکسن‌ها شود.

قانعی با اشاره به وجود ۶ هزار فارغ التحصیل بیوتک در کشور، آنها را زمینه‌ای برای اشتغال زایی در حوزه زیست فناوری کشور دانست.