زیست فناوری، سلامت و فناوری های پزشکی

دکتر مصطفی قانعی دبیر ستاد ویژه توسعه زیست فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری روز شنبه در گفت و گو با خبرنگار گروه دانشگاه و آموزش ایرنا در این خصوص توضیح داد: این واکسن ها شامل ســپتی ســمی خونریــزی دهنــده ویروســی، آئرومونــاس، اســترپتوکوکوزیس/ الکتوکوکوزیــس، یرســینیوزیس، اکتیمـای مسـری دام، طاعـون نشـخوارکنندگان کوچـک، تـب برفکـی، بیمـاری پوسـت حبابـی، سـه گانــه طیــور، نیوکاســل/آنفلوآنزا/گامبورو (مــارک، ســه گانــه طیــور) نیوکاســل/ برونشــیت/ ســندرم افــت تخــم مــرغ (واکســن کوریــزا C,B,A، آنفلوآنزای فــوق حــاد پرنــدگان ســویه H۵N۸) هستند. وی افزود: یکــی از اولویت هــای اساســی معاونــت علمــی و فنــاوری ریاســت جمهــوری بــه عنــوان دســتگاهی فراسـازمانی، سیاسـت گـذاری، تسهیل‌گری، حمایت و هماهنگی برای توسعه فناوری های راهبردی بر اسـاس اولویت های نقشـه جامع علمی کشـور و با در نظر گرفتن نیازها و مسـائل فناورانه اسـت.

قانعی بیان کرد: در ایـن راسـتا سـتاد توسـعه زیسـت فنـاوری معاونت علم و فناوری ریاست جمهوری بـا همـکاری سـایر سـازمان ها اعم از وزارت بهداشـت، درمـان و آمـوزش پزشـکی و همچنیـن وزارت جهـاد کشـاورزی، بـه عنـوان اهـرم اجرایـی معاونت علمی و فنـاوری، بـا تاکیـد بـر لـزوم بـه کارگیـری فناوری هـای جدیـد و زیسـت فناورانـه در یـک اقـدام فراگیـر بـا احصـاء واکسن های ارزبـر حـوزه دام، طیـور و آبزیـان و ترسـیم نقشـه راه بـه منظـور قطـع وابسـتگی بـه خارج از کشور اقدام کرده است.

وی یادآور شد: همچنین حمایت هایــی از شــرکت های خصوصــی توانمنــد در حــوزه توســعه بــذر واکســینال بیماری هـای تنفسـی طیـور نیـز صـورت گرفتـه اسـت کـه بـه تولیـد اینگونـه واکسـن ها در کشـور شـتاب می دهد. طبـق آمـار سـازمان دامپزشـکی کشـور، میـزان واردات واکسـن های حـوزه دامپزشـکی بـه طـور میانگین سـالانه رقمـی حـدود ۲۰۰ میلیـون یـورو بـرآورد شده اسـت کـه بـا توجـه بـه شـرایط تحریـم، بـه عنـوان یـک گلـوگاه مهـم و خطرنـاک می توانـد سلامت ایـن حـوزه را در جمعیـت طیـور، دام و آبزیـان بـه خطر بینـدازد. به گفته قانعی بـا تدویـن یـک برنامـه دقیـق و جامـع و اسـتفاده از تمامـی تـوان شـرکت ها و متخصصـان و نهادهـای اثرگذار، می توان تولید واکسن های این حوزه را هدفگذاری کرد و با کاهش ارزبری و قطع وابستگی بـه واردات، تـا حـد امـکان اقتصـاد کشـور را مقاوم سـازی و آینـده آن را تضمیـن کرد.

دبیر ستاد توسعه زیست فناوری افزود: بــا توجــه بــه رویکــرد دســت انــدرکاران بهداشــت و درمــان حــوزه دامپزشــکی، پیشــگیری مقــدم بــر درمــان اســت. از آنجایــی کــه بخشــی از فعــالان حــوزه دامپزشــکی عشــایر هســتند، کــوچ و جابــه جایــی دام از منطقــه ای بــه منطقــه دیگــر، ممکــن اســت ســبب ســرایت یــک بیمــاری و گســترش آن در اســتان های دیگــر و کشــور شود. در ایــن صــورت بــه راحتــی نمــی تــوان بعضــی از بیماری هــا را درمــان کرد و از ســوی دیگــر هزینــه هــای زیــادی نیــز تحمیــل خواهد شد. در سـال های اخیـر همـگام بـا رشـد و توسـعه قابـل توجـه صنعـت طیـور، بیماری هـای عفونـی فراوانی در اغلـب کشـورهای جهـان، گله هـای طیـور و در نهایـت ایـن صنعـت را تهدیـد مـی کننـد کـه در بسـیاری از مـوارد در کنـار رعایـت اصـول بهداشـتی، واکسیناسـیون بـه عنـوان یکـی از راهکارهـای اصلـی مقابلـه با ایـن بیماری هـا مطرح شـده اسـت.

وی یادآور شد: از ســوی دیگــر بســیاری از بیماری هــای عفونــی حیوانــات، قابــل ســرایت بــه انســان بــوده و ســلامت عمومـی جامعـه را بـه خطـر خواهـد انداخـت. از ۱۹۰ بیمـاری عفونـی موجـود در بیـن حیوانـات ایـران، ۵۰ عامـل (۲۶درصد) مشـترک بیـن حیـوان و انسـان هسـتند و در این بین واکسـن هـای دامپزشـکی اهـداف مهمـی چـون بهداشـت و سـلامتی دام و طیـور، افزایـش تولیـدات دامـی بـا قیمـت مناسـب، پیشـگیری و جلوگیـری از انتقـال بیمـاری هـای مشـترک توسـط حیوانـات اهلـی و وحشـی بـه انسـان را دنبـال مـی کننـد. بـرای رسـیدن بـه اهـداف گوناگـون یـاد شـده انجـام تحقیقـات متعـددی بـه منظـور توسـعه، بهبـود تولیـد واکسـن هـای در دسـت مصـرف، تولیـد واکسـن بـه صـورت زنـده یـا کشـته و تولیـد واکسـن هـای نسـل جدیـد قابـل توجـه است. قانعی گفت: از جملــه گلوگاهــی کــه ســتاد توســعه زیســت فنــاوری در واکســن های حــوزه دامپزشــکی به آن ورود پیــدا کـرد می تـوان بـه پـروژه افتتـاح طـرح خـط تولیـد واکسـن تـب برفکی (دامـی) و تولیـد واکسـن آنفلوآنزای فــوق حــاد پرندگان (طیــور) بــه عنــوان واکســن های دامپزشــکی اشاره کرد که روز پنجشنبه (۱۸ دی ماه) توســط شــرکت دانش بنیان پســوک انجام شد.

وی در خصوص دستاوردهای این شرکت دانش بنیان گفت: شـرکت تحقیقـات و تولیـد مـواد بیولوژیـک دانـش بنیـان پسـوک، در سـال ۱۳۷۳ بـه منظـور تولیـد واکسـن ها و مـواد بیولوژیـک مـورد مصـرف دامپزشـکی در بخش خصوصی پایـه گـذاری شد. این شـرکت از بدو تاسـیس علاوه بر تولید محصولات بیولوژیک به منظور رفع نیازهای کشـور و ایجاد خودکفایی، نوآوری را سـرلوحـه اهـداف خـود قـرار داد و بـا ۲۰ سـال سـابقه درخشـان در تولیـد و عرضـه واکسـن های طیور شـامل، فلوپاسـول، نیوپاسـول ۱۰۱ ، نیوپاسـول ۱۰۲ ، نیوپاسـول ۱۰۳ و گامپاسـول جهت پیشگیری و کنتـرل بیماری هـای مهـم صنعـت طیـور نظیـر نیوکاسـل و آنفلوآنزا و گامبـورو بـه تازگـی موفـق بـه تولیـد واکسـن اسـتراتژیک تـب برفکـی و همچنیـن آنفلوآنزای فـوق حـاد طیـور سـویه H۵N۸ ، نیوپاسـول۱۰۰ نیوکاسـل سـویه GVII(جی-۷) و واکسـن بیماری طاعون نشـخوارکنندگان کوچک شـده اسـت.

قانعی گفت: در کنار این محصولات باید به تولید آنتی ژن های پسـوفلو و پسوکاسـل که جهت انجام آزمایشـات تشـخیصی بیماری هـای آنفلوآنـزا و نیوکاسـل بـه کار می رونـد نیـز اشـاره کرد؛ تمامی محصولات بیولوژیک شـرکت دانش بنیان پسـوک با اسـتفاده از مواد اولیه مرغـوب نظیـر تخم مرغ هـای جنیـندار (SPF) و مطابـق بـا بالاتریـن اسـتانداردهای بین المللـی و اصول GMP تولید شـده و پس از کنترل کیفی دقیق توسـط بخش کنترل کیفیت شـرکت و تایید سـازمان دامپزشـکی کشـور توزیع می شود. وی افزود: ایـن موسسـه عـلاوه بـر ادامـه رونـد رو بـه توسـعه تحقیقـات و تولیـدات خـود و بـا توجـه بـه نیـاز صنعـت دام و طیـور کشـور بـه سـایر واکسـن ها و فرآورده هـای بیولوژیـک، مطالعـات گسـترده ای را در زمینـه تولیـد برخـی دیگـر از محصـولات اسـتراتژیک آغـاز کرده است.

واکسن تب برفکی؛ یکی از استراتژیکی‌ترین واکسن‌های حوزه دام 

دبیر ستاد توسعه زیست فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری افزود: پیشرفت های صنعت دامپروری به عنوان یکی از مهمترین فعالیت های اقتصادی در کشور از لحاظ تامیـن اقـلام خوراکـی و مصرفـی جمعیـت کشـور و نیـز بـه لحـاظ اشـتغال زایی از صنایـع مهم است. از طرفـی سـلامت دام هـا بـه دلیـل نقـش مهمـی کـه در اقتصـاد کشـورها بـازی می کننـد، همـواره مـورد توجـه سـازمان ها و نهادهـای دولتـی و غیردولتـی قـرار داشـته اسـت. در بسـیاری از کشـورهای جهـان بـه ویـژه در کشـورهای همسـایه ایـران ماننـد پاکسـتان، افغانسـتان و ... دام هـا بـه عنـوان یکـی از منابـع اصلـی درآمـدی و گـذران زندگـی محسـوب می شوند.

وی اظهار داشت: اهمیـت ایـن صنعـت و تولیدات آن موجب شـده کـه کمپانی هـای تولیـدکننـده محصـولات سـلامت دامـی بـا هـدف پیشـگیری از بیماری هـای رایـج در ایـن حیوانـات، اقـدام بـه تولیـد انـواع واکسـن های متناسـب بـرای پیشـگیری از بیماری هـای مختلـف کنند کـه همـه سـاله در ایـران و در دیگـر نقـاط جهـان باعـث بـروز خسـارات سـنگین اقتصـادی و اســتراتژیک می شــوند. بــا توجــه بــه اســتراتژی هــای کلان کشــور و ضــرورت اســتقلال در حــوزه هــای مختلـف بـه خصـوص در تولیـد محصـولات بیولوژیـک بـه دلیـل تهدیدات مختلـف این حوزه، واکسـن تب برفکی به عنوان یکی از مهمترین و اسـتراتژیک ترین واکسـن حوزه دام است.

قانعی گفت: اشـتغال زایی پیـش بینـی شـده در ایـن طـرح، بیـش از ۴۰ نفـر از افـراد متخصـص حوزه دامپزشـکی و بیوتکنولوژی با مدارج علمی کارشناسـی ارشـد به بالا به صورت مسـتقیم است، همچنین در بلندمدت، اشـتغال زایی بیش از ۲۴۰ نفر نیز به صورت غیرمسـتقیم برآورد شده اسـت. وی یادآور شد: این واکسـن در واقع ویروس کشـته شـده و غیرفعـال بـر پایـه روغنـی اسـت کـه سـطح ایمنـی مناسـبی در دام ایجـاد می کنـد.

واکسن آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان، استراتژیک ترین واکسن حوزه طیور

قانعی در خصوص واکسن آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان این شرکت نیز افزود: بیمـاری آنفلوآنـزای فـوق حـاد پرنـدگان (H۵N۸) بـه دلیـل خسـارات اقتصـادی زیـاد بـه صنعـت طیـور و همچنیـن پیامدهـای منفـی بـر بهداشـت جامعـه انسـانی از اهمیـت فـوق العـاده ای برخـوردار اسـت. عامـل ایـن بیمـاری ویروس هـای تیـپ A آنفلوآنـزا است کـه سـویه H۵N۸ باعـث بـروز اپیدمی هـای اخیـر ایـن بیمـاری شـده اسـت؛ بنابرایـن می توانـد بـه سـرعت منتشـر شـود و پرنـدگان بسـیاری را بیمـار کند. وی ادامه داد: ویـروس آنفلوآنزا انـواع مختلفـی دارد، بعضـی از آنهـا فقـط پرنـدگان را مبتـلا می کننـد و بعضـی علـاوه بـر پرنـدگان، سـبب بیمـاری انسـان هـم می شـوند؛ بـه ایـن دلیـل اسـت کـه آنفلوآنـزای فـوق حـاد پرنـدگان بـه عنـوان زئونوز (بیمـاری مشـترک بیـن انسـان و حیـوان) شـناخته شـده و مبـارزه بـا آن در دنیـا بسـیار مـورد توجـه قـرار گرفتـه اسـت.

قانعی گفت: پرنـدگان وحشـی و آبـزی بـه خصـوص اردک وحشـی کـه جزو پرنـدگان مهاجر هسـتند، از عامـل هـای مهـم انتشـار بیمـاری محسـوب می شـوند. اگـر انسـان مبتـلا بـه آنفلوآنـزای انسـانی، بـه آنفلوآنـزای پرنـدگان هـم مبتلا شـود، ممکـن اسـت بـه علـت ترکیـب ایـن دو ویـروس بـا هـم، نـوع جدیـدی از ویـروس آنفلوآنـزا بـه وجـود آیـد کـه شـدت بیمـاری را از ویـروس آنفلوآنـزای پرنـدگان و قابلیـت انتقـال از انسـانی بـه انسـان دیگـر را از ویـروس آنفلوآنزای انسـانی به ارث بـرده باشـد؛ در ایـن صـورت خطـری بـزرگ نـه یـک کشـور کـه دنیـا را تهدیـد خواهـد کـرد.

وی تاکید کرد: بنابرایـن پایش مـداوم ایـن بیمـاری و مهـم تـر از آن پیشـگیری بـا طراحـی واکسـن نقـش اساسـی در سلامت جوامـع انسـانی و طیـور خواهـد داشـت، طـرح تولیـد واکسـن آنفلوآنـزای فـوق حـاد پرنـدگان در شـرکت پسـوک بـه منظـور ایجـاد خودکفایـی در تولید واکسـن، به عنوان یکی از مهمترین و اسـتراتژیک ترین واکسـن حوزه طیور است. اشـتغال زایـی پیـش بینـی شـده در ایـن طـرح، بیـش از ۳۰ نفـر بـه صـورت مسـتقیم و در بلندمدت بیـش از ۶۵۰ نفـر نیـز بـه صـورت غیـرمسـتقیم خواهـد بـود. ایـن واکسـن در واقـع ویـروس کشـته شـده سـاب تایـپ H۵N۸ و ادجوانـت روغنـی است کـه ایمنـی مناسـبی را در طیـور ایجـاد می کند.

خط تولید واکسن تب برفکی (دامی ) و واکسن آنفلوآنزای فوق حاد (پرندگان) شـرکت تحقیقـات و تولیـد مـواد بیولوژیـک دانش بنیان پسوک در استان البرز و ۲ کارخانه نوآوری در حوزه معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و وزارت جهاد کشاورزی روز پنجشنبه (۱۸ دی ماه جاری) در مراسمی به صورت مجازی با حضور دکتر حسن روحانی رییس جمهوری به بهره برداری رسید. علاوه بر این از کارخانه نوآوری مشهد در کارخانه قدیمی کوکاکولا به مساحت ۳.۷ هکتار که دارای یک هکتار زیربنای کارخانه شامل دو سوله است، بهره برداری شد. کارخانه کوکاکولای مشهد که در سال ۱۳۳۳ احداث شده بود، در سال ۱۳۹۲ به شهرداری مشهد منتقل شد و ایده راه اندازی کارخانه نوآوری مشهد از سال ۹۷ شکل گرفت و آغاز اجرای طرح کارخانه از سال ۹۸ شروع و روز پنجشنبه به بهره برداری رسید.

این کارخانه دارای ۴۰۰ مترمربع سالن اجتماعات، ۶۲۰ مترمربع فضای اشتراک کاری، ۱۲۷ متر آزمایشگاه ساخت، ۱۰۰ متر اتاق کنفرانس، ۱۹۵ مترمربع فضای اتاق جلسات، ۱۲۰ مترمربع سالن ارایه، است. کارخانه نوآوری شیراز در استان فارس نیز به عنوان قطب فناوری و نوآوری جنوب کشور با فضای ۱۰ هزار مترمربع در مرکز شیراز، بستری را فراهم کرد تا افراد بتوانند تمام مراحل فرایند نوآوری فناورانه را طی کنند.

این مرکز نیز در داخل کارخانجات مخابراتی ایران راه اندازی شده است و دارای باشگاه سرمایه گذاری، باشگاه دانش آموزی، مدرسه کسب و کار جهت پیشرفته نوآوری در این استان و در خدمت زیست بوم نوآوری استان است. یکی از روش‌های توسعه این زیست بوم، راه‌اندازی کارخانه‌های نوآوری است که توسعه این کارخانه‌ها در دستور کار معاونت علمی و فناوری قرار گرفته است. در راه اندازی کارخانه‌های نوآوری به مزیت‌های منطقه‌ای و بومی استان نگاه و تلاش می شود این کارخانه‌ها با کمک توانمندی‌های بومی، اقتصاد استان‌ها را رونق دهد.