زیست فناوری، سلامت و فناوری های پزشکی

تهیه واکسن کرونا در کشور از سه طریق دنبال می‌شود. اول تهیه واکسن از طریق کوواکس و سایر واکسن‌های خارجی، دوم تهیه واکسن از طریق تولید مشترک با سایر کشورها و سوم تولید داخلی واکسن کرونا است.

در حال حاضر هزینه خرید واکسن کرونا از صندوق کوواکس تامین و پرداخت شده و ایران در صف انتظار برای دریافت واکسن کرونا قرار دارد. سایر مسیرها نیز در حال پیگیری است تا بر اساس اولویت بندی‌های انجام شده توسط ستاد ملی مقابله با کرونا، واکسیناسیون علیه بیماری کووید ۱۹ در دو ماه پایانی سال ۱۳۹۹ در کشور آغاز شود.

کوواکس چیست و ایران چه واکسنی از آن دریافت می‌کند؟

نکته قابل توجه در زمینه واکسن کرونا این است که تولید و تامین واکسن حتی برای کشورهایی که خودشان این واکسن را تولید می‌کنند، برای همه مردم آن کشور نیز زمان بر خواهد بود. به همین دلیل صندوقی با عنوان کوواکس در سازمان جهانی بهداشت تشکیل شد که کشورها بتوانند پیش پرداختی برای تامین واکسن کرونا به این صندوق بپردازند و در صف انتظار قرار بگیرند. فرآیندی که به دلیل تحریم‌های آمریکا و مشکلات نقل و انتقال ارز، ماه‌ها برای ایران طول کشید و در هفته‌های اخیر بالاخره این هزینه به کوواکس پرداخت شد.

رییس کل بانک مرزی روز ۱۶ دی سال ۱۳۹۹ در این زمینه در حساب اینستاگرام خود نوشت: بر اساس توافقات وزارت بهداشت کشورمان برای دریافت تعداد ۱۶.۸ میلیون دوز واکسن کوواکس، پیش پرداخت توافقی برای خرید واکسن مورد نظر با تلاش همکارانم در امور بین الملل و با وجود موانع ایذایی ناشی از تحریم آمریکا، با همکاری دو بانک ایرانی و سه بانک اروپایی در اولین روز بعد از تعطیلات ژانویه به حساب کارگزار سازمان جهانی بهداشت واریز شد.

عبدالناصر همتی افزود:‌ مبالغ بسیار بیشتری نیز برای خرید واکسن کرونا تخصیص داده‌ایم که در صورت تایید مسئولان وزارت بهداشت، تامین ارز خواهد شد. امیدوارم هرچه سریع‌تر شاهد دریافت و بهره برداری از واکسن‌های خریداری شده و به خصوص واکسن‌های تولیدی در داخل کشور باشیم.

دبیر کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا نیز درباره کوواکس توضیح داد: کوواکس یک اتحادیه جهانی برای تامین واکسن کرونا است. سازمان جهانی بهداشت در این زمینه اعلام کرد که ۱۰ درصد جمعیت خطر در کشورها باید دسترسی به واکسن کرونا داشته باشند و همه تولیدکنندگان باید به صورت عادلانه این واکسن را به همه کشورها بدهند. همچنین از کشورها نیز خواستند که درخواست خود را ارائه بدهند.

مصطفی قانعی بیان کرد: کوواکس اعلام نکرد که کشورها از کدام شرکت واکسن می‌خواهند، بلکه اعلام کرده که کشورها می‌توانند نوع واکسن را انتخاب کنند. چهار نوع واکسن کرونا شامل پروتئینی، ویروس کشته شده، mRNA و حامل ویروس وجود دارد. در صدر درخواست‌ها، نوع کشته شده، حامل ویروس و پروتئینی قرار گرفت، اما حتی در کمیته علمی هم مورد mRNA به عنوان واکسن کرونا برای ایران قرار نگرفته است. در نتیجه کوواکس هم به ترتیب همین اولویت برای کشور تامین می‌کند.

ساخت واکسن کرونا با مشارکت کوبا

یکی دیگر از مسیرهای تامین واکسن کرونا، مشارکت در تولید با سایر کشورهاست. یکی از این موارد، تولید مشترک با کشور کوبا بود که در هفته‌های اخیر رسانه‌ای شده است. علی رضا بیگلری رییس انستیتو پاستور ایران در این زمینه گفت: کوبا یکی از معدود کشورهایی است که صنعت تولید واکسن آن بسیار پیشرفته است. در سال‌های قبل نیز تنها کشوری بوده که فناوری تولید واکسن را به ایران انتقال داده است. واکسن «هپاتیت بی» که در انستیتو پاستور ایران ساخته می‌شود، تکنولوژی آن از کوبا به ایران منتقل شده و با آمدن این واکسن، نه تنها ایران قادر است این واکسن را بسازد، بلکه قریب به اتفاق مردم ایران با این واکسن در مقابل «هپاتیت بی» واکسینه شده‌اند.

وی افزود: انستیتو پاستور ایران با تصویب مجلس شورای اسلامی مامور شد که واکسن پنوموکوک یا واکسن ذات الریه کودکان را بسازد و این واکسن یکی از پیچیده‌ترین واکسن‌های دنیا است که کمتر از ۵ کشور قدرت تولید آن را دارند که کوبا نیز یکی از آنها است. انستیتو پاستور ایران در سال ۹۸ همکاری خودش را با کوبا برای ساخت واکسن پنوموکوک شروع کرد.

این عضو کمیته ملی واکسن بیان کرد: واکسن کرونای کوبا منطبق بر واکسن ذات الریه کودکان است و به عنوان جزیی از واکسن پنوموکوک، ایران وارد ساخت واکسن کرونای مشترک با کوبا شد و ۵ تا ۶ ماه است که همکاری بین دو کشور از مراحل اولیه طراحی واکسن، آزمایش حیوانی و کارآزمایی بالینی آغاز شده و در فاز یک و دو انسانی در کوبا مشخص شد که این واکسن بسیار ایمن است و هیچ عوارضی نداشت و کارایی بسیار چشمگیری داشت. رییس انستیتو پاستور ایران اظهار کرد: چون اطمینان داریم که فاز یک و دو کارآزمایی بالینی این واکسن در کوبا هیچ عارضه‌ای نداشته، می‌توانیم مطمئن باشیم که فاز سوم کارآزمایی آن که به صورت همزمان در ایران و کوبا انجام شود، نتایج بسیار خوبی خواهد داشت و می‌توانیم پس از آن وارد فاز واکسیناسیون عمومی شویم.

مصطفی قانعی دبیر کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا نیز در این رابطه گفت: این نوع واکسن از نوع ویروس کشته شده نیست و به شکل پروتئینی است. این واکسن به سرعت قابل تولید در داخل کشور است. این واکسن به نسبت سریع‌تر وارد فاز سوم می‌شود. فاز سه این واکسن همزمان با کوبا در ایران انجام می‌شود.

وضعیت تولید واکسن کرونا در کشور

اولین واکسن ایرانی کرونا که به مرحله کارآزمایی بالینی رسید، واکسن تولید شده در موسسه برکت در زیر مجموعه ستاد اجرایی فرمان امام (ره) بود. این واکسن در فاز اول کارآزمایی بالینی به ۵۶ نفر تزریق می‌شود. مدیر مرکز کارآزمایی بالینی دانشگاه علوم پزشکی تهران روز ۲۷ دی ۹۹ در این زمینه گفت: روند تزریق واکس ایرانی کرونا به نام «کوو ایران برکت» به سومین گروه از داوطلبان آغاز شده و امروز (۲۷ دی) به ۳ نفر و فردا (۲۸ دی) به ۴ داوطلب از این گروه واکسن تزریق می‌شود.

همچنین کیانوش جهانپور رییس مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت بهداشت نیز روز ۲۷ دی از آغاز کارآزمایی بالینی واکسن ایرانی متعلق به موسسه سرم و واکسن سازی رازی خبر داد و در توییتر خود نوشت: کارآزمایی بالینی فاز ۱ و ۲ سومین واکسن ایرانی کرونا متعلق به موسسه سرم و واکسن سازی رازی، دقایقی پیش با تصویب کمیته ملی اخلاق، کلید خورد. هرچند اطلاعات دقیقی از دومین واکسن کرونای ایرانی در دست نیست، اما به نظر می‌رسد دومین واکسن مربوط به انستیتو پاستور باشد.

اولین واکسیناسیون در زمستان انجام می‌شود

برنامه دولت با توجه به تعریف اولویت‌های تزریق واکسن، آغاز واکسیناسیون علیه بیماری کووید ۱۹ در زمستان ۱۳۹۹ است. رییس جمهوری در جلسه اخیر ستاد ملی مقابله با کرونا در این زمینه گفت: در مورد واکسن در چند مرحله باید به دنبال واکسیناسیون باشیم که اولین آن در زمستان امسال است. همه تلاش خود را انجام می‌دهیم که واکسیناسیون در سال ۹۹ در ایران شروع شود و کسانی که شرایط پرخطری دارند و کادر درمان هستند، امسال از این واکسن استفاده کنند.

روحانی اظهار کرد: در سال ۱۴۰۰ نیز واکسن‌های دیگری خواهیم داشت. ممکن است واکسن‌هایی که از کوواکس خریداری کردیم امسال یا اوایل سال آینده به دست ما برسد و واکسن‌های دیگری که خریداری کردیم هم به دست ما برسد. یک واکسن هم با کمک کشور دیگری در حال نهایی کردن هستیم که به اسم پاستور در اختیار مردم قرار می‌گیرد و مربوط به بهار آینده می‌شود. واکسن‌های دیگری نیز داریم که دو مورد مجوز تست بالینی صادر شده که عمدتا در تابستان در دسترس خواهد بود. امیدواریم در زمستان، بهار و تابستان واکسن‌های مورد نیاز در اختیار مردم قرار بگیرد.

به هر حال تلاش دولت برای تامین یا تولید واکسن کرونا در حال انجام است تا واکسیناسیون علیه بیماری کووید ۱۹ در دو ماه پایانی سال جاری آغاز شده و حداقل کادر بهداشت و درمان و بخشی از سالمندان قبل از عید نوروز واکسینه شوند.