زیست فناوری، سلامت و فناوری های پزشکی

دکتر عبدالرضا دانشور آملی اظهار کرد: این مرکز زیر مجموعه جهاد دانشگاهی است که نمونه‌های انسانی، جانوری، گیاهی و انواع میکرو ارگانیسم‌ها و محصولات مولکولی در آن ذخیره و شناسنامه دار شده و به دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی و صنعت زیست فناوری عرضه می‌شود. وی با بیان اینکه در دنیا بانک‌های سلولی زیادی فعالیت می‌کنند، گفت: اما اکثر این بانک‌ها تمرکز روی یک بخش دارند یعنی بانک گیاهی، بانک جانوری و… اما این مرکز همزمان در چهار حوزه انسانی، جانوری، گیاهی، مولکولی و میکرو ارگانیسم‌ها فعالیت دارد.

به گفته سرپرست بانک سلول‌های انسانی- جانوری مرکز ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران، در این بانک کلکسیون‌های مختلفی از سلول‌های مختلف از اقوام ایرانی (افراد سالم و بیمار) و حیوانات در معرض انقراض و سلول‌های استاندارد تحقیقاتی و رده‌های سلولی مورد استفاده در تولیدات زیست فناوری جمع آوری شده است. وی با تاکید بر اینکه روش منجمدسازی در تانک ازت فاز بخار یکی از روش‌های تایید شده برای نگهداری رده‌های سلولی است، بیان کرد: سلول منبعی تمام نشدنی است زیرا قابل تکثیر است اما در مقابل نمونه‌های ژنومی و DNA از منابع تمام شدنی محسوب می‌شوند. وی با بیان اینکه تاکنون ۱۴۰۰ رده سلولی در این بانک ذخیره سازی شده است، گفت: این مجموعه علاوه بر نگهداری نمونه‌ها به ارائه خدمات در بخش‌های تحقیقاتی نیز می‌پردازد.

دانشور آملی با تاکید بر اینکه رده‌های سلولی در این مرکز با استانداردهای تحقیقاتی تهیه و تکثیر می‌شوند، بیان کرد: رده‌های سلولی به عنوان کارخانه تولید فراورده‌های بیولوژیک، واکسن‌ها و داروهای نوترکیب محسوب می‌شوند. غالب داروهای زیستی پروتئین‌هایی هستند که توسط سلول‌های میزبان تولید می‌شوند. سلول‌های حیوانی و انسانی با توجه به دلایل متنوع برای تولید یک محصول دارویی زیستی به عنوان سلول میزبان مورد استفاده قرار می‌گیرند.

وی خاطر نشان کرد: نزدیک به هزار نمونه انسانی و ۴۰۰ نمونه سلولی جانوری در این بانک ذخیره شده است؛ در این بانک نمونه‌های انسانی مربوط به بیماری‌های مختلف، نمونه‌های تصادفی از اقوام مختلف ایران، نمونه‌های نامیرا شده از بیماران و افراد سالم جمعیت ایرانی، سلول‌های دهان و دندان و مجموعه سلولی از بیماران تالاسمی و M.S. ذخیره شده است تا در تحقیقات مورد استفاده قرار بگیرد.

سرپرست بانک سلول‌های انسانی-جانوری مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران با تاکید بر اینکه برای تکمیل هر کلکسیون بین ۳۰ تا ۵۰ نمونه جمع آوری می‌شود، خاطرنشان کرد: در حال حاضر نمونه‌های اقوام ایرانی آذری، لر، فارس و عرب از کامل‌ترین نمونه‌های ما در بانک سلولی هستند زیرا از هر کدام حداقل ۵۰ نمونه موجود است؛ البته حتی‌الامکان سعی شده تا نیمی از نمونه‌ها از مردان و نیمی دیگر از زنان تهیه شود تا شرایط استانداردی برای استفاده از این سلول‌ها در مطالعات مختلف مهیا باشد. وی با اشاره به دیگر ضرورت شرایط کلکسیون اقوام ایرانی بانک سلولی افزود: همچنین باید این تعداد نمونه‌های اقوام ایرانی از افرادی انتخاب شوند که تا ۳ نسل قبل از همان قوم بوده و در ظاهر سالم باشند.

ذخیره ۴۰۰ نمونه سلولی حیوانی

دانشور آملی در خصوص تعداد نمونه‌های سلولی جانوری گفت: در این بانک حدود ۴۰۰ نمونه سلولی از گونه‌های در معرض انقراض نظیر شتر دوکوهانه، اسب کاسپین، گاو سیستانی، گاو گلپایگانی، بز مرخز و رده‌های سلولی از دیگر دام‌ها و حیوانات وحشی در معرض انقراض و همچنین رده‌های سلولی متفرقه از حیوانات آزمایشگاهی مختلف ذخیره شده است. سرپرست بانک سلول‌های انسانی-جانوری مرکزملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران با تاکید بر اینکه استفاده از سلول‌های جانوری در احیای نسل منقرض شده یک حیوان می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد، خاطر نشان کرد: کلکسیون‌های سلولی جانوری موجود در این بانک منحصر بفرد بوده و در کشور مشابه آنها وجود ندارد. هدف از نگهداری و ذخیره سازی این نمونه‌های زیستی، حفظ ترکیب ژنتیکی و خصوصیات منحصربفرد بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی این نژادهای ارزشمند و امکان احیاء آنها برای نسل‌های آینده است.

دانشور آملی با تاکید بر اینکه این سلول‌ها مطابق با استانداردهای فائو جمع آوری و نگهداری شده‌اند، بیان کرد: یکی از نژادهای منقرض شده کشور گاو گلپایگانی است که در حال حاضر به تعداد انگشتان دست هم ممکن است در کشور وجود نداشته باشد. وی خاطر نشان کرد: تنها در این مرکز، سلول این نژاد گاو ذخیره شده است و می‌توان با آن به احیاء و تکثیر این نژاد پرداخت. سرپرست بانک سلول‌های انسانی-جانوری مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران عنوان کرد: برای ورود به این حوزه اولویت بندی داشته‌ایم و توانستیم نمونه‌هایی از گونه‌ها و نژادهای در معرض خطر و انقراض را جمع آوری کنیم.