زیست فناوری

با تلاش محققان در کشور؛ ریز جلبک اسپيرولينا ( Spirulina Platensis) با در برگیری مقادیر زیادی از پروتئین، به‌عنوان مکمل غذایی تولید شد.

به گزارش مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری؛  افزايش جمعيت جهان و نياز به توليد غذا سبب شده است تا منابع غذايي مختلف و ازجمله ریز جلبک‌ها براي تأمین غذاي انسان، دام، طيور و آبزيان در جهان موردتوجه متخصصين واقع شوند. ریز جلبک‌ها منابع غنی از ترکیباتی هستند که می‌توانند ارتقاء کیفیت زندگی بشر  را به همراه داشته باشند. تجدید پذیر بودن آن‌ها ، عدم نیاز به زمین‌های زراعی حاصلخیز، امکان رشد در آب‌های شور و لب‌شور و امکان رشد و پرورش آن‌ها در فضاهای بسته و آزمایشگاهی ، مصرف CO2  و ایجاد O2 در فرآیند تولید ( تمیز نمودن محیط‌زیست ) و .... ارزشمند بودن آن‌ها را چندین برابر کرده است. بطوریکه بعضی از آن‌ها با داشتن منابع غنی پروتئین از طرف سازمان ملل به‌عنوان غذای آینده بشر معرفی‌شده‌اند.

عزیزه تیموری مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان خدمات تحقیقات آرین گستر( سهامی خاص) با اشاره به محدودیت زمین‌های کشاورزی حاصل خیز و منابع آبی بیان کرد: نیاز به ترکیبات باارزش موجود در این گونه‌های خدادادی برای مصرف در صنایع غذایی ، آرایشی ، بهداشتی ، دارویی ، سوخت و ...... باعث شده است، تحقیقات در این زمینه در کشورهای مختلف دنیا از اولویت‌های تحقیقاتی به شمار آید و ایران هم از این قاعده مستثنی نیست.

وی در ادامه با تاکید بر اینکه در حال حاضر مکمل‌های غذایی تولیدشده از انواع  ریز جلبک و به‌ویژه اسپیرولینا در کشورهای مختلف برای جبران نیازهای  گروه‌های مختلف سنی استفاده می‌شود افزود:  مکمل‌های غذایی تولیدشده از انواع  ریز جلبک و به‌ویژه اسپیرولینا در کشورهایی که کودکان آن از فقر غذایی رنج می‌برند ، برای مقابله و مبارزه با سوءتغذیه کاربرد دارد و پروژه‌های تعریف‌شده از موفقیت برخوردارند.

این فعال حوزه فناوری در ادامه افزود:  ریز جلبک‌ها می‌توانند به‌عنوان منبع مواد معدني، غذائي، و بيوشيميايي مصرف شوند. توليد مواد اختصاصي مانند اسيدهاي چرب غيراشباع كه در گياهان و جانوارن وجود ندارد، ويژه ریز جلبک‌ها است. علاوه بر توليد پروتئين، استرول، هيدروكربن - روغن و اسيدهاي چرب ، ریز جلبک‌ها توليدكننده متنوعي رنگ‌دانه هستند.

مدیرعامل شرکت دانش بنیان، خدمات تحقيقاتي آرين گستر اقدامات این شرکت را هم‌راستا با  نياز کشور درزمینهٔ بیوتکنولوژی صنعتی و فناوری‌های برتر، خواند و گفت: این شرکت دانش‌بنیان با اهداف انجام تحقیقات کاربردی در زمینه بیوتکنولوژی جلبک‌ها و تجاری‌سازی دستاوردهای تحقیقاتی و تحقیقات برای کاربرد جلبک در زمینه‌های غذایی ، آرایشی و بهداشتی ، دارویی و .... شکل‌گرفته است. لذا در ابتداي امر با توجه به ویژگی‌های منحصربه‌فرد ریز جلبک اسپيرولينا و کاربردهاي گسترده آن در حوزه‌های مختلف صنعت ، شرکت تصميم گرفت براي پرورش اين ريز جلبک اقدام نمايد. ویژگی‌های آن ذیلاً آورده شده است.

ویژگی‌های اسپيرولينا

تیموری بابیان اینکه ریز جلبک اسپيرولينا ( Spirulina Platensis) دارای مقدار زیادی پروتئین هستند اظهار کرد: این محصول تولیدشده دارای ( حداقل 55 درصد ( پروتئین است، که مقدار آن بیشتر از منابع گیاهی معمول مورداستفاده است. به‌عنوان مثال این مقدار در سویا 35 درصد ,در بادام‌زمینی 25 درصد و در غلات 10-8 درصد است.

وی ادامه داد: از ارزش‌های خاص این جلبک می‌توان به هضم آسان به علت نبود سلولز در دیواره سلولی اشاره کرد که در 18 ساعت بیش از 85 درصد آن هضم شده و جذب می‌شود. ترکیب پودر اسپیرولینای تجاری دارای 60 درصد پروتئین , 20 درصد کربوهیدرات , 5 درصد چربی , 7 درصد مواد معدنی و6-3 درصد رطوبت می‌باشد. لذا اسپیرولینا ماده‌ای کم‌چرب با کالری پایین و منبع پروتئین با کلسترول صفر است. 

تیموری گفت: اسپيرولينا داراي مقادير قابل‌توجهی از اسيدهاي چرب غیراشباع ( 25درصد ليپيد کل ( است،  که 36درصد تشکیل‌دهنده اسیدهای چرب غیراشباع گاما لينولئيک اسيد است. همچنین اسپيرولينا حاوي ويتامين B1 ، B2 ، B3 ، B6 ، B9 ، B12  ، ويتامين C ، ويتامين D و ويتامين E است. علاوه بر آن‌ها اين ریز جلبک باارزش منبع غني از پتاسيم ، کلسيم ، کروم ، مس ، آهن ، منگنز ، منيزيم ، فسفر ، سانيم ، سديم و روي نيز هست.
مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان تولید فناوری ریز جلبک‌ها را از دو طریق خواند و گفت: این محصول می‌تواند با سامانه‌های کشت روباز و یا کشت بسته ( فتوبیوراکتور ) صورت گیرد، لذا سامانه‌های کشت روباز شامل دریاچه‌ها و استخرهای طبیعی، سامانه‌های شیب‌دار، استخرهای دارای بازوهای چرخان و استخرهای با جریان سریع می‌شود.
وی در ادامه با اشاره به اینکه سامانه‌های کشت روباز، استخرهایی باکم عمق برای پرورش ریز جلبک‌ها هستند بیان کرد: حوضچه‌ها به دلیل نیاز ریز جلبک‌ها به نور، کم‌عمق انتخاب می‌شوند و نور تنها تا عمق مشخصی نفوذپذیر است. حوضچه‌ها به‌گونه‌ای مستمر تحت تأثیر دی‌اکسید کربن و مواد مغذی قرار می‌گیرند.

تیموری در ادامه افزود: مواد مغذی معمولاً از طریق آب‌های روان موجود در نواحی مجاور تأمین می‌شود. آب موجود در حوضچه به‌طور مداوم از طریق پاروهایی جابه‌جا می‌شود تا ریز جلبک‌ها در آب معلق بمانند.

مدیرعامل این شرکت فناور با اشاره به اینکه بزرگ‌ترین مزیت سامانه‌های کشت روباز سادگی و ارزان بودن این روش است اظهار کرد: با توجه به مزایای این طرح باید معایب طرح را نیز متذکر شد. چراکه آب موجود در سامانه‌های روباز چون از آب روان آب‌ها مثل دریاچه‌ها تأمین می‌شود دارای انواع عناصر غیرضروری، سایر میکرواورگانیسم ها و حتی باکتری‌ها است و ازآنجاکه کنترل خاصی در میزان نور و درجه حرارت وجود ندارد، میزان تولید وابسته به محل جغرافیایی حوضچه است و معمولاً تولید به فصول گرم محدود می‌شود.به همین منظور  با توجه به شرايط محيطي و اقتصادي ، شرکت خدمات تحقیقاتی آرین گستر براي پرورش انواع ریز جلبک تکنولوژي تولید در کیسه‌های پلاستيکي ( Bag Culture) را انتخاب کرده است.

تیموری در پایان با اشاره به محصولاتي که می‌تواند با ريز جلبک اسپيرولينا توليد شود گفت: مکمل‌های تغذیه‌ای براي مصرف عامه مردم در هر سنی اعم از کودک ، جوان ، میان سال و کهن سال از جمله محصولاتی است که می‌تواند به واسطه ریز جلبک اسپیرولینا تولید شود. همچنین این محصول در مکمل غذايي دام ، طيور و آبزيان ، به‌صورت افزودني در فرآورده‌های غذايي مثل بيسکويت ، بستني ، ماکاروني و .... استفاده در فرآورده‌های آرايشي بهداشتي مثل شامپوی سر و بدن ، مايعات دستشویی ،ماسک صورت و ....، رنگدانه طبيعي آبي ( فيکوسيانين ( براي استفاده در  مواد غذايي و محصولات آرايشي بهداشتي نیز کاربرد دارد.

بر اساس این گزارش؛ نمایشگاه استمراری دستاوردهای شرکت‌های دانش‌بنیان، باهدف فرهنگ‌سازی، ترویج و حمایت از دستاوردهای دانش‌بنیانی، در محل معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، به‌صورت استمراری برگزار می گردد.