زیست فناوری

پديده گرد و غبار شامل گرد و خاك معلق خشک و ریزی در هوا است كه مسافت‌هاي‬ ‫وسيعي را پوشانده و به وسيله باد پراکنده شده و در نهایت ته نشین می شود. ریزگردها سبب افزایش غلظت ذرات معلق بخصوص ذرات معلق کمتر از ده میکرون می شود. اين ذرات معلق در هوا، باقيمانده ذرات گرد و‬ ‫خاكي است كه بر اثر طوفان شن، معلق مانده است و به همين دليل در شرايط ياد شده، ديد ‫عمودي و افقي کاهش می یابد. زماني كه پديده گردوغبار در نوع حاد خود رخ می دهد،‬ ‫سبب كاهش شديد ديد افقي شود و حتي باعث لغو پرواز هواپيماها و به خطر‬ ‫افتادن سلامت انسان‌ها می شود.

به گزارش مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، یکی از معضلاتی که در شهرهای جنوبی کشور گریبان گیر شهوندان شده و چند سالی است که نفس کشیدن را برای آنها دشوار کرده، بروز پدیده نفس گیر و خطرناک ریزگردها در جنوب و گاهی غرب کشور است، یک بحران زیست محیطی که در استان خوزستان وجود دارد و تاکنون راهکارهای ارائه شده نتوانسته در کاهش این پدیده تاثیر چندانی داشته باشد.

اما چند سالی است که بحث مالچ های بیولوژیکی برای کنترل پدیده ریزگردها در کشور مطرح شده است، زیست مهارگرهایی که مجموعه اي از پليمرها هستند و پس از فرآوري با ايجاد پيوندهاي شيميايي و اتصالات فيزيکي باعث استحکام ذرات خاک مي شوند. مالچ هاي بيولوژيک داراي منشاء ميکروبي هستند و اين قابليت را دارند که به گونه اي ذرات خاک را به هم بچسبانند که از حرکت آن ها جلوگيري کنند. 

در گذشته براي کنترل حرکت شن ها و ماسه هاي روان از مالچ هاي نفتي استفاده مي شد. مالچ هاي نفتي، ترکيبات حاصل از تخمير و خلاء پالايشگاه هاست. اين ترکيبات را با يکسري تغييرات به شکلي توليد مي کردند که براي استفاده در مناطق داراي شن هاي روان قابل استفاده باشد؛ اما اکنون رويکرد به سمت استفاده از مالچ هاي غيرنفتي است. 

مزاياي مالچ هاي بيولوژيک

کاشت هم زمان درخت و ايجاد پوشش گياهي از مزاياي استفاده از مالچ بيولوژيک است، اين مالچ ها هيچ آسيبي به گياهان نيز نمي رساند و با آن ها کاملا سازگار است. کارآيي مناسب در تثبيت شن هاي روان و ذرات خاک، مقاومت نسبت به تنش هاي محيطي از جمله خشکي، دما و نور، سازگاري درازمدت با محيط زيست و اکوسيستم خاک، نداشتن عوارض جانبي براي انسان، گياهان و حيوانات و امکان استفاده قبل و بعد از کاشت گياه از جمله مزاياي مالچ هاي توليدي است.

در حال حاضر ميکروارگانيسم هاي مفيدي در طبيعت وجود دارد که در فرمولاسيون موادغذايي نيز از آن ها استفاده مي شود. اين ميکروارگانيسم ها توانايي توليد پليمرهايي را دارند که مي توانند ريزگردها را مهار و آن ها را تثبيت کنند و مقاومت ذرات خاک را در برابر سايش هاي بادي افزايش دهند. 

استانداردهای ملی در حوزه مالچ‌های بیولوژیکی تدوین می‌شود

مصطفی قانعی دبیر ستاد توسعه زیست فناوری معاونت علمی در این زمینه گفت: با توجه به اهمیت مالچ های بیولوژیکی، استانداردهای ملی در این حوزه تدوین می شود.

وی افزود: در این راستا رایزنی‌های لازم برای تدوین 7 استاندارد ملی در حوزه مالچ های بیولوژیکی با سازمان ملی استاندارد انجام شده است و پیش‌نویس این استانداردها نیز تهیه شده و در سازمان ملی استاندارد در حال بررسی است.

وی با اشاره به تدوین مصوبه قابل طرح در هیات دولت در حوزه نقش زیست‌فناوری در محیط زیست گفت: در این زمینه سه مصوبه مجزا در زمینه‌های آلودگی هوا، آلودگی آب و خاک و به‌کارگیری سوخت زیستی جهت تدوین در دستور کار قرار گرفت که تاکنون مطالعات اولیه و مطالعات تطبیقی و تحلیل‌ اطلاعات انجام شده است.

دبیر ستاد توسعه زیست فناوری معاونت علمی اظهار کرد: اینها چند نمونه از استانداردهایی است که در حوزه زیست فناوری پیگیری شده است و موارد زیاد مشابهی در این زمینه وجود دارد.

قانعی بیان کرد: تدوین این استانداردها تاثیر مثبتی بر روند رو به رشد حوزه زیست فناوری در کشور خواهد داشت.

محققان در پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری موفق به تولید مالچ های بیولوژیکی شدند که از انتشار ریزگردها در برخی مناطق کشور جلوگیری می کند،  از حدود ۸ سال پیش در پی معاهداتی که ایران با کشورهای دیگر منطقه داشت دیگر پاشیدن مالچ نفتی بر روی خاک برای عدم انتشار ریزگردها عملی نشد به همین دلیل اکنون شاهد این ریزگردها در فصول مختلف هستیم.

از این رو محققان ایرانی در پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری روش های نوینی را برای جلوگیری از انتشار ریزگرها ارائه دادند و از دو سال گذشته تحقیقات آنها آغاز شده و خوشبختانه این تحقیقات به نتیجه رسیده است.

بر اساس گزارش های ارسالی، در حال حاضر نمونه آزمایشگاهی این مالچ ها تولید شده  و با تست هایی که انجام گرفته نتایج موفقیت آمیز بوده است و پس از تصویب هیات دولت به صورت پایلوت در مناطق دچار پدیده ریزگرد مورد استفاده قرار خواهد گرفت.