زیست فناوری، سلامت و فناوری های پزشکی

محققان امیدوارند در آینده با کمک پیوند سلول های تولید کننده انسولین ذخایر هورمون های حیاتی را ارتقا دهند و به طور ایمن سطح قند خون را تنظیم کنند و به این ترتیب زندگی افراد مبتلا به دیابت نوع یک را بهبود بخشند.

ردشدن این سلول ها توسط سیستم ایمنی بدن انسان یکی از مشکلات اصلی این درمان آزمایشی است. اما اکنون موادی مهره ای شکل و جدید توسعه یافته اند که با خنثی سازی حملات سیستم ایمنی و از بین بردن نیاز به مصرف طولانی مدت داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی بدن که عوارض جانبی زیادی دارد، امید جدیدی برای درمان را به وجود آورده اند.

درمان اشاره شده در این تحقیق، پیوند سلول هایی به بدن را بررسی کرده که به سلول های بتا در پانکراس مشهور هستند. این سلول ها وظیفه تولید انسولین در بدن جهت کنترل سطح قند خون را بر عهده دارند.

در دیابت نوع یک سلول های مذکور قربانی حملات خود ایمنی می شوند که عملکرد های حیاتی بدن را به خطر می اندازند و در نتیجه بیماران باید با تزریق انسولین این شرایط را مدیریت کنند.

برداشت سلول های بتا از پانکراس های اهدایی یا مهندسی آنها با کمک سلول های بنیادی در آزمایشگاه قبل از تحقیق یک روش نوید بخش به حساب می آید. اما یک مانع مهم در این زمینه تمایل سیستم ایمنی بدن بیمار به پس زدن سلول های خارجی است. این بدان معنا است که افراد دریافت کننده درمان مذکور تاکنون مجبور شده اند داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی را به طور مادام العمر مصرف کنند تا حملات خود ایمنی را کنترل کنند.

داروهای مذکور عوارض جانبی شدیدی دارند و ممکن است احتمال ابتلا به عفونت و سرطان را افزایش دهند. علاوه بر آن استفراغ، تهوع، آسیب به کلیه و کلسترول بالا از دیگر عوارض جانبی این داروها به حساب می آید.

بنابراین توسعه روشی جهت پیوند تعدادی از سلول های جدید بتا بدون نیاز به داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی دستاورد بزرگی است.

یکی از روش های به کار رفته در این زمینه توسعه نانوذرات جدید به عنوان حامل دارو است. این روش شیوه واکنش داروها با سیستم ایمنی بدن را تغییر می دهد و در نتیجه از عوارض جانبی جدید اجتناب می شود. روش معمول دیگر ارسال سلول های بتا در کپسول هایی است که از موادی ساخته شده اند که از آنها در برابر حملات سیستم ایمنی محافظت می کنند.

در همین راستا محققان بیمارستان جنرال ماساچوست ، دانشکده پزشکی هاروارد، انستیتو فناوری جورجیا و دانشگاه میسوری روش نوینی را بررسی کرده اند. محققان یک ماده زیستی جدید ابداع کرده اند که به شکل دانه های میکروژل، پروتئینی جدید به نام SA-FasL را روی سطح خود حمل می کند و قابلیت تحمل سیستم ایمنی بدن را نیز دارد. این ماده با گروهی از سلول های پانکراسی از جمله سلول های بتا، ترکیب شده و در یک کیسه از بافت نزدیک شکم به نام چادرینه در موش های مبتلا به دیابت پیوند زده شد. چادرینه، پرده‌ای است که احشاء را به‌هم متصل می‌کند.

به موش ها به جای داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی برای طولانی مدت، به مدت ۳ ماه پس از پیوند دارویی به نام راپامایسین داده شد. این روش در نهایت موفقیت آمیز بود و سلول ها زنده ماندند. موش ها نیز توانستند برای مدت طولانی تری قند خون بدن شان را کنترل کنند.

این درمان هنوز روی انسان ها آزمایش نشده است. تحقیق مذکور در ژورنال «ساینس ادونسز» منتشر شده است.