زیست فناوری، سلامت و فناوری های پزشکی

دکتر محمدعلی ملبوبی عضو هیئت علمی پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک در گفتگو با مهر اظهار کرد: یکی از طرح‌هایی که در پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری تصویب شد، «ردیابی ژنتیکی ویروس کرونا در ایران» بود که ۴ نفر در این طرح مشغول بودند. مدیر کارگروه مطالعات ژنتیکی کرونا ویروس در پژوهشگاه با بیان اینکه این پروژه در دو بخش انجام شد با اشاره به بخش اول گفت: در بخش اول نمونه‌های ایرانی را اخذ و ۴ ژن از آنها تکثیر کردیم که در آنها توالی‌های جهش یافته را معین کنیم.

ملبوبی با اشاره به هدف بخش اول گفت: هدف این بود که با استفاده از نتایج جداسازی جهش‌های ویروس کرونا اطلاعات پایه‌ای ایجاد کنیم تا کیت‌های تشخیصی در کشور و منطقه دقیق‌تر باشند چون جهش‌های این ویروس در تشخیص مولکولی اخلال ایجاد می‌کند. به گفته عضو هیئت علمی پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک، در حال حاضر هم ۳۰-۴۰ درصد در تشخیص‌های مولکولی خطا وجود دارد که می‌تواند یکی از دلایل آن جهش‌های ویروس کرونا باشند. ملبوبی با اشاره به ضرورت انجام این طرح گفت: زمان و هزینه توسعه واکسن به واسطه نتایج این پروژه کاهش می‌یابد؛ یعنی اگر ما بدانیم با چه ویروسی کار می‌کنیم واکسن بهتری طراحی می‌کنیم و اگر ساختیم آن را بهبود دهیم تا نتیجه تاثیر گذاری بیشتر باشد.

مدیر کارگروه مطالعات ژنتیکی کرونا ویروس در پژوهشگاه خاطر نشان کرد: همچنین اگر ژنوتیپ ویروس را بدانیم بهتر می‌توانیم درمان و دسته‌های دارویی را برای مبتلایان مشخص کنیم به همین دلیل کارگروه مطالعات ژنتیکی کرونا ویروس در پژوهشگاه تشکیل و تحقیقات روی ویروس آغاز شد. عضو هیئت علمی پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک افزود: جهش‌های ژنتیکی ویروس را مورد بررسی قرار دادیم تا ارتباط آنها با شرایط را ارزیابی کنیم.

وی با بیان اینکه رابطه جهش با میزان بیماری زایی و سرایت آن، سن، قومیت و …با استفاده از نتایج این پروژه مشخص می‌شود، بیان کرد: در این پروژه، نمونه‌های موجود در کلینیک پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک را با نمونه‌های مرجع خارجی مقایسه کردیم و به نتیجه رسیدیم که تاکنون ۲۳ جهش در ویروس ایرانی وجود داشته است. وی با اشاره به قسمت دوم پروژه ادامه داد: ما توانستیم اطلاعات موجود در جهان را مورد بررسی قرار دهیم و با طراحی پایپ لاین‌های نرم افزاری جهش‌های ویروس‌های جهان و ایران را استخراج و در نهایت آنها را با یکدیگر مقایسه کنیم. چهار جهش ژنتیکی مختص ایران بوده است

وی با بیان اینکه در این بررسی‌ها دیدیم که از این ۲۳ جهش ۴ جهش خاص ایران است که در کشورهای دیگر دیده نشده است. هیچکدام از این ۴ جهش در ۸۰ هزار جهش ویروس کرونا وجود نداشته و تنها در ایرانی‌ها دیده شده است.

به گفته ملبوبی، همچنین ۵ جهش در اکثر بیماران ایرانی و در ۳۳ کشور دیگر دیده شدند. مدیر کارگروه مطالعات ژنتیکی کرونا ویروس در پژوهشگاه گفت: امریکا، انگلیس و فرانسه بیشترین تحقیقات روی ژنوم کرونا را انجام داده اند که کشور ما هم در این زمینه سهمی دارد و بسیاری از کشورها کلاً به مقوله مطالعه ژنتیکی ویروس ورود پیدا نکرده اند. ملبوبی این اقدامات برای پیدا کردن جهش‌های بیشتر ادامه دارد، افزود: جهش در ویروس‌ها تجمیع پیدا می‌کنند و این یعنی همان ویروس در بدن فرد دیگری جهش دیگری خواهد داشت؛ این جهش در بدن فرد سوم جهش سومی خواهد داشت و به ترتیب با گذشت زمان ویروس تغییرات زیادتری خواهد داشت. عضو هیئت علمی پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک افزود: قبل از اینکه ویروس تبدیل به پاندمی شود توسط برخی دانشمندان با مطالعات روی حیوانات هشدار داده شد که بشر آمادگی برای مقابله با چنین ویروسی داشته باشد. مدیر کارگروه مطالعات ژنتیکی کرونا ویروس در پژوهشگاه ادامه داد: اکنون این ویروس در انسان است و جهش‌ها باعث تغییر رفتار از طریق بیماری زایی ویروس می‌شود. وی افزود: اخیراً جهشی در اروپا شایع شده که در ایران هم آن را دیدیم؛ در اثر این جهش ویروس، ویروس در بدن فرد تکثیر بیشتری پیدا می‌کند. وی در این خصوص توضیح داد: این بدان معناست که این نوع جهش‌یافته تعداد بیشتری از افراد را مبتلا می‌کند و یک نفر شاید ۳۴۰ نفر را آلوده کند که این نوع از ویروس در ایران هم دیده شده است.

ملبوبی ادامه داد: در بیشتر اوقات یک جهش شاید بی تاثیر باشد اما وقتی در بدن فرد دیگری تکثیر و جهش جدید پیدا می‌کنند آنوقت می‌تواند موثر واقع شود؛ این نشان می‌دهد همواره روند پیگیری ویروس باید مداوم باشد. به گفته وی تاکنون بیش از ۸۰ هزار ژنوم ویروس کرونا از ۹۱ کشور تعیین توالی شده و در ایران هم ۱۵ ژنوم تعیین توالی شده است؛ از این تعداد ۶ ژنوم کامل در ایران و ۹ ژنوم کامل از مسافرین ایرانی در امارات، استرالیا و کانادا و ۹۷ منطقه ژنی (جمعاً ۱۲۳ توالی) تعیین توالی شده اند. عضو هیئت علمی پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک با اشاره به نتیجه این آنالیز گفت: بیشتر تغییرات در منطقه انتهایی ژنوم ویروس است و بیشترین آن ژن N است. مدیر کارگروه مطالعات ژنتیکی کرونا ویروس در پژوهشگاه با تاکید بر اینکه ما تقریباً بدون حمایت تحقیقات را شروع کردیم و حتی اگر حمایت هم نشویم باز ادامه خواهیم داد، گفت: این تحقیقات با بودجه اندک پژوهشگاه زیست فناوری بوده که همه بخش‌های کشور می‌توانند از آنها استفاده کنند. به گفته ملبوبی محققان دیگر می‌توانند برای تولید واکسن، تشخیص و …از این اطلاعات بهره ببرند اما مطالعات ما انتها ندارد و کماکان ادامه خواهد داشت ولی در این راستا نیاز به حمایت داریم.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه ملی ژنتیک و زیست فناوری با تاکید بر اینکه این اطلاعات در یک دیتا بیس قرار گرفته است و ما گوناگونی‌های ژنتیکی را در این تعداد با نمونه‌های خارجی مقایسه کردیم. وی افزود: مطالعات پایه و بنیادی ما قابل استفاده هستند بنابراین در صدد هستیم که دیتا بیس کرونا ویروس را در سایت پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک بارگذاری کنیم؛ کارهای اولیه انجام شده و به زودی داده‌های ایرانی و خارجی در خصوص ویروس کرونا در وب سایت پژوهشگاه قابل مشاهده است.