زیست فناوری، سلامت و فناوری های پزشکی

پروفسور قاسم آهنگری، متخصص ایمونوژنتیک و استاد تمام دپارتمان ژنتیک پزشکی پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری با اشاره به پرسش این روزهای جامعه درباره اینکه " آیا به زودی این اپیدمی ویروسی تمام می‌شود"، گفت: برای پاسخ به  این سوال ابتدا می‌بایست به سخنان پروفسور "پیتر بیوت" از اپیدمیولوژیست‌های مطرح در دنیا از دانشگاه لندن اشاره کنم. وی تاکید کرد: متاسفانه به صورت ساده لوحانه بر این باور هستیم که در صورت وجود واکسن در طی چند ماه به طور کامل با موفقیت این اپیدمی ریشه کن می‌شود که لازم است در این خصوص توضیح دهم. اخیرا از ایشان در خصوص ریشه کنی این ویروس سوال شده که نظر ایشان این است که تا به طور کامل کانون‌های عفونی ویروس حتی کانون‌های کوچک در یک کشور از بین نروند، امکان ریشه کنی آن در سطح کشور و بین الملل وجود ندارد.

این محقق حوزه ایمونوژنتیک در خصوص واکسن و برنامه‌های خاص برای واکسیناسیون در سطح بین الملل، با بیان اینکه در سطح دنیا دکترین و یا راهبرد واکسیناسیون کووید-۱۹ مشخص و تعریف شده است، یادآور شد: گام اول واکسیناسیون، تهیه واکسن است که با توجه به فناوری‌های پیشرفته، محققان دنیا در کمتر از یکسال به واکسن دست یافتند، ولی از آن مهمتر بررسی اثرات واکسن‌ها و ایجاد ایمنی‌زایی پایدار در بدن است، به گونه‌ای که پس از تزریق واکسن بتواند محافظت کامل در بدن ایجاد کند، برای این منظور لازم بود دکترین و یا راهبرد واکسیناسیون در سطح جهانی تهیه شود که این مهم تهیه و مراحل واکسیناسیون نیز آغاز شده است.

استاد تمام دپارتمان ژنتیک پزشکی پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری، با بیان اینکه این برنامه راهبردی چندین ساله شامل دو قسمت "کوتاه مدت اضطرار" و "بلند مدت" در سطح ملی و بین المللی ارائه شده است، خاطر نشان کرد: در این دکترین یا راهبرد واکسیناسیون جهانی اولین برنامه تدوین شده برنامه اضطرار یا فورس ماژور است. در این مرحله در حقیقت یک مدل و یا الگوی واکسیناسیون اجرا می‌شود و حداقل زمان برای این برنامه چیزی حدود دو سال در نظر گرفته شده است.

وی یادآور شد: در این مرحله و فرآیند الگو، گروه‌های خاصی تعریف شده که وارد این مدل واکسیناسیون شده که به ترتیب شامل گروه اول "کارکنان نظام سلامت که در معرض ویروس قرار دارند"، "افراد با Comorbidity یا بیماری‌های زمینه‌ای"، "افراد سالمند بر اساس اولویت گروه‌های محدوده سنی ۱۰ سال کهنسال، پیر و غیره"، "افرادی از نژادهای کم و خاص" و "شامل افرادی که دارای سیستم ایمنی ضعیف" می‌شوند. به گفته این محقق این گروه‌ از افراد در مرحله اضطرار یا برنامه اول الگوی واکسیناسیون قرار خواهند گرفت.

استاد پژوهشگاه بین المللی زیست فناوری مرحله دوم این برنامه راهبردی را خروج از برنامه اول الگو و ورود به مرحله دوم یا Mass Vaccination و یا واکسیناسیون فراگیر عنوان کرد و ادامه داد: این مرحله همان واکسیناسیون واقعی و یا مدلل و تایید شده است که پس از کسب تجربیات واکسیناسیون گروه اول و ارزیابی‌های آن، تعریف واکسن نهایی موثر، صورت می‌گیرد. آهنگری خاطر نشان کرد: این بدان معنا است که پس از مرحله دوره زمانی قبلی واکسن Validated یا معتبر و قانونی شناخته می‌شود و از تایید اضطرار( EUA ) یا Emergency Used Authorization خارج می‌شود و در نهایت واکسن تایید شده در سطح وسیع و بین المللی و به صورت فراگیر مورد استفاده قرار خواهد گرفت. این متخصص ایمونوژنتیک اضافه کرد: در این مرحله امیدوارند با توجه به شناسایی واکسن برتر، پس از مرحله الگو، با حمایت‌های علمی و لجستیکی، تولید واکسن در مقیاس جهانی صورت گیرد. بنابر پیش بینی‌های صورت گرفته مرحله دوم چیزی حدود بین ۱۰ تا ۱۵ سال زمان نیاز دارد تا واکسیناسیون فراگیر در سطح  قاره‌ای و جهانی صورت گیرد.

آهنگری با تاکید بر اینکه در این مرحله نیز راهبرد خاص برای گروه‌های خاص وجود دارد، در این باره توضیح داد: گروه اول مرحله دوم شامل افرادی می‌شود که دچار عفونت کرونا شده‌اند، ولی پاسخ ضعیف داشته‌اند. همچنین افرادی که در مرحله اول واکسیناسیون شرکت کرده و ظاهرا ایمن شده‌اند، ولی به سرعت این ایمنی را از دست داده‌اند، در این گروه طبقه بندی شده‌اند. وی دسته دیگر این گروه را افرادی دانست که در طرح اضطرار اولیه، واکسیناسیون شده‌اند ولی ایمنی ضعیف داشته‌اند. آهنگری یادآور شد: مرحله آخر این راهبرد شناسایی و معرفی واکسن‌هایی که به بهترین شکل بتوانند پس از تایید به عنوان یک واکسن الگوی جهانی معرفی شود و شروع واکسیناسیون وسیع منطقه‌ای و جهانی در کشورهای مختلف و جهان بر اساس پیش بینی صورت گرفته حدودا ۱۰ تا ۱۵ سال طول می‌کشد. بنابراین خیلی خوش بینانه است که فکر کنیم شروع واکسیناسیون فعلی این بیماری فراگیر را در طی چند ماه بعد ریشه کن خواهد کرد.

وی تاکید کرد: باید برنامه ریزی دقیقی برای سال‌های طولانی در خصوص همزیستی با این ویروس و خانواده آن داشته باشیم و برنامه‌های کشوری و زندگی را بر اساس واقعیت موجود استوار کنیم. استاد تمام دپارتمان ژنتیک پزشکی پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری، اضافه کرد: همانگونه که توضیح دادم، این راهبرد و دکترین در شرایط مطلوب است. حال اگر واکسن‌ها در هریک از مراحل ذکر شده کارایی و ایمنی‌زایی پایدار نداشته باشند و یا جهش‌هایی که به دنبال تکثیر فرم‌های جدید به وجود آید که موثر بر ایمنی زایی باشند، مطمئنا این برنامه‌های راهبردی دستخوش تغییرات در طول زمان خواهند شد و نگرش‌ها متفاوت و به گونه‌ای دیگر خواهد بود. وی تاکید کرد: بنابراین مطابق گفته همیشگی بهترین روش ارتقای سطح آگاهی عمومی، بهداشت فردی و جمعی در مواجهه با این اپیدمی است.