زیست فناوری

افزودنی غذا به مواد شیمیایی و طبیعی که با هدف بالا بردن کیفیت، رنگ، طعم، مزه و افزایش ماندگاری غذا در حین تولید، فرآوری، بسته‌بندی و انبارداری افزوده می‌شود، می‌گویند. محصولاتی چون نگهدارنده‌ها، آنتی اکسیدان ها، گیرنده‌های فلزی، امولسی فایرها، قوام دهنده‌ها، سفیدکننده‌ها، بافرها، قلیاها و اسیدها، رنگ‌ها، شیرین کننده های غیرمغذی، مکمل‌ها و اسانس‌ها. اما بازار این محصولات در کشور تا پیش از ورود شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور به این حوزه وارداتی بود و سالیانه بیش از 360 میلیون دلار انواع افزودنی‌ به کشور وارد می‌شد. اما در حال حاضر 30 شرکت به تولید این محصولات مشغول هستند که در صورت تسهیل شرایط کسب و کار و دریافت حمایت‌های مادی و معنوی می‌توانند بخش مهمی از نیاز صنعت غذا به این محصولات را تامین کنند. با حمایت‌های ستاد توسعه زیست فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، قرار است 7 ماده مهم و راهبردی در حوزه افرودنی‌های غذایی در کشور به تولید برسد. در ادامه این گزارش با این محصولات آشنا می‌شویم.

1.تولید زانتان گام

این محصول قرار است با حمایت‌های ستاد توسعه زیست‌فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری طی 5 سال با ارزش افزوده 2 میلیون دلاری به تولید برسد. زانتان گام در صنایع مواد غذایی و صنعت تولید دارو کاربردهای زیادی دارد. این صمغ از قندهایی همچون گلوکز، مانوز و ترکیبی به نام دی گلوکورونیک اسید تشکیل شده و به طور کلی به عنوان یک قند برون سلولی شناخته می‌شود. از این ماده به عنوان یک عامل غلیظ‌ و تثبیت‌کننده غذایی به کار می‌رود. طعم، قوام، ماندگاری و بافت مواد غذایی را افزایش می‌دهد و به  فرآورده های غذایی کمک می‌کند تا در دما و سطوح مختلف مقاومت کند و پایداری بهتری داشته باشند.

2. صمغ گوار

صمغ گوار یا آدامس گوار که به نام گوارگام نیز شناخته می شود صمغی است که از نوعی حبوبات به نام لوبیای گوار به دست می‌آید و در صنعت مواد غذایی به عنوان افزودنی خوراکی از آن استفاده می‌شود. این صمغ در بسیاری از مواد غذایی فرآوری شده به عنوان تغلیظ کننده به کار می‌رود. چون قابل حل و جذب در آب است. این ماده ژلی ایجاد می‌کند که چسبندگی و غلظت مواد غذایی را افزایش می‌دهد. این محصول با حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در حال تولید است و 1 میلیون دلار ارزش افزوده برای کشور دارد. مقرر شده است که این کار در یک همکاری 5 ساله به نتیجه برسد.

3. صمغ کاراگینان

این صمغ نیز با همکاری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در حال تولید است. محصولی که از جلبک دریایی قرمز استخراج می‌شود. انواع مختلفی از کاراگینان وجود دارد که در پخت‌وپز مورد استفاده قرار می‌گیرد. گونه کاپا کاراگینان بیشتر در خمیر و کره استفاده می‌شود تا حالت ژله‌ای طبیعی ایجاد شود. عصاره ژلاتینی که از گونه‌ای جلبک دریایی با نام خزه ایرلندی گرفته می‌شود صدها سال است که به عنوان افزودنی‌های مواد غذایی استفاده می‌شود. کاراگینان به عنوان جایگزین ژلاتین در گیاه‌خواری استفاده می‌شود. این محصول به صورت نمک‌های مختلف یا نمک‌های مخلوط استر سولفات وجود دارد و هر کدام حلالیت و خواص ژل کنندگی متفاوتی دارند. تولید این محصول ارزش افزوده 1 میلیون دلاری برای کشور دارد و برنامه ریزی شده است که طی 5 سال به بازار عرضه شود.

4. لاکتوز دارویی و غذایی

لاکتوزهای دارویی و غذایی محصول دیگری است که به همت شرکتی دانش‌بنیان در حال تولید است. این محصول راهبردی در صنعت غذایی پرکاربرد است. این ماده قند موجود در شیر است و در بدن نقش مهمی در فیزیولوژی گوارش و جذب برخی مواد مانند كلسیم بر عهده دارد. ماندگاری طولانی، طعم شیرین، مقرون به صرفه و دسترسی آسان و گسترده از جمله ویژگی های هستند که استفاده از این ماده را در صنایع مختلف توجیه پذیر می‌کند. علاوه بر این، لاکتوز به راحتی با بسیاری از مواد قابل ترکیب است. به همین دلیل این ماده معمولا به عنوان یک نوع افزودنی خوراکی و به عنوان کپسول‌های دارویی مورد استفاده قرار می‌گیرد. هدف اصلی از کاربرد این ماده، اضافه کردن طعم شیرین به محصول نهایی و یا تثبیت عناصر مخلوط شده در محصول مانند روغن و آب است. علاوه بر این خوراک دام نیز حاوی این ماده است. این محصول دارای ارزش افزوده 10 میلیون دلاری در یک تفاهم صورت گرفته میان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و یک شرکت فناوری به تولید خواهد رسید.

5.آنتی اکسیدانی غذایی

غذاهای حاوی آنتی اکسیدان به عنوان غذاهای ضد التهاب شناخته می‌شوند. پایین آمدن سطح آنتی اکسیدان در بدن منجر به پیری زودرس، شکل گیری سلول‌های آسیب‌دیده یا جهش‌یافته، نسج و بافت آسیب‌دیده، فعال شدن ژن های معیوب در DNA و افزایش فشار بر سیستم ایمنی بدن می‌شود. آنتی اکسیدان به هر ماده‌ای گفته می‌شود که بتوانند فرآیند اکسیداسیون را مهار کنند، مخصوصا موادی که برای جلوگیری از خراب شدن مواد غذایی ذخیره شده یا حذف عوامل بالقوه‌ اکسیداسیون در بدن یک موجود زنده استفاده می‌شوند. کاهش ریسک ابتلا به سرطان، افزایش سم‌زدایی در بدن، افزایش طول عمر، جلوگیری از بیماری‌های قلبی و سکته و کاهش مشکلات شناختی مانند زوال عقل از جمله مزایای استفاده از این ماده حیات بخش است. محصولی که 17 میلیون دلار ارزش افزوده دارد  و در قالب 5 پروژه در کشور در حال تولید است.

6. استفاده از روش‌های سنتزی برای تهیه ماده وانیلین خوراكی

با توجه به گستردگی استفاده از ماده وانیلین خوراکی در کشور، تولید این محصول نیز یکی از اولویت‌های ستاد توسعه زیست فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری است. در این پروژه قرار است تولید این محصول به شکلی سنتزی صورت گیرد. هدف از استفاده این روش در تولید وانیلین، دستيابی به این ماده به شکل طبیعی از منابع گياهی و زيست تبديلی ميكروبی است. این پروژه دارای 10 میلیون دلار ارزش افزوده نیز قرار است طی 5 ستال به نتیجه برسد.

7. تولید افزودنی‌های غذایی

این مواد نیز در قالب 50 پروژه تعریف شده است. کاری که 10 میلیون دلار ارزش افزوده به کشور تزریق می‌کند. در این پروژه‌ها مقرر شده است که انواع افزودنی‌های غذایی در کشور با استفاده از توان دانشی و تخصصی جوانانمان به تولید برسد و 10 میلیون دلار ارزش افزوده به کشور برساند.