زیست فناوری، سلامت و فناوری های پزشکی

برنامه «رستانو» به تهیه‌کنندگی حلیه صبورنژاد با موضوع چشم‌انداز اقتصاد زیستی کشور توسط ستاد توسعه زیست‌فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، در گروه دانش شبکه چهار سیما تهیه شده است.

در قسمت نخست این برنامه که ساعت ۲۰:۳۰ دقیقه شنبه روی آنتن شبکه چهار سیما رفت، به مقوله داروهای زیستی پرداخته شد و موضوعاتی نظیر صادرات داروهای زیستی، تفاوت نرخ واردات و صادرات این داروها و تولید صادرات‌محور مورد بررسی قرار گرفت.

محمد عبده‌زاده رئیس هیئت مدیره صادرات سندیکای داروهای انسانی ایران از میهمانان این برنامه، با اشاره به رشد صنایع دارویی کشور در سال‌های اخیر و به ویژه بعد از انقلاب اسلامی، گفت: حال چندین سال است که مرحله تامین نیاز داخل را پشت سر گذاشته‌ایم، اما ساختار ذهنی و برنامه‌ریزی ما بر مبنای تامین نیاز داخل است؛ بنابراین کاری که باید اتفاق بیفتد این است که برنامه ریزی برای بخش تولید، صادرات‌محور شود. چون فضای داخلی بازار دارویی کشور دیگر جوابگوی این حجم از تولید نیست و برای اینکه شرکت‌های ما در بازارهای جهانی حضور پیدا کنند به پاسخ این سوال می‌رسیم که ما از گذشته آمدیم که بر حسب شرایط یکسری اولویت‌ها بوده و اکنون بر حسب شرایط اولویت‌ها در حال تغییر است. از این روست که شرکت‌های ما باید برنامه‌های تولید خود را با محوریت صادرات انجام دهند.

وی ادامه داد: برای تحقق این امر یک سری الزامات لازم است. اجرایی شدن آن یکسری پیش‌نیازها را نیز می‌طلبد که اینها را می‌توان در چند قسمت دسته‌بندی کرد. نخست ساختار شرکت‌ها، دومین قوانین و مقررات حاکم بر کشور و مورد سوم شرایط متاثر از ارتباطات بین‌المللی و روابط سیاسی اقتصادی کشور با دنیاست که هر کدام از آن‌ها جای بررسی دارد و در ادامه برنامه به آن‌ها می‌پردازم.

امیرفرشچی صادر کننده نمونه ملی صنعت دارو، از دیگر میهمانان برنامه در رابطه با وضعیت صادرات صنعت دارویی کشور، گفت: اگر به کل میزان صادرات دارویی کشور توجه کنید متوجه می‌شوید که ۶۰ درصد از کل ارزش صادراتی مربوط به داروهای زیستی است. البته ما معتقدیم که تغییر این ترازی که امروز به نفع واردات است و باید به نفع صادرات تغییر کند، کار ساده ای نیست.

وی اظهار کرد: وقتی در یک مقیاس کوچک نگاه می‌کنیم می‌بینیم که در همین مقدار صادرات فعلی کشور که در دو، سه سال اخیر در صنعت دارو به حدود ۵۰ تا ۶۰ میلیون دلار رسیده است، تنها ۷ یا ۸ شرکت از میان ۱۸۰ شرکت دیگر حوزه تولید دارو در این میزان صادرات، سهم دارند.

فرشچی تاکید کرد: بنابراین، نقطه عطف قابل توجهی داریم که صنعت داروسازی ما بر اساس میزان صادرات داروهای زیستی چندین برابر شود. اگر فرض کنیم که حدود دو تا دو و نیم میلیارد دلار واردات سالانه دارویی به عنوان بودجه سالانه داشته باشیم فقط در حوزه صادرات زیستی عدد صادرات ما ظرف دو سه سال به راحتی می‌تواند به یک میلیارد دلار برسد.

در بخش دیگری از برنامه به موانع و آسیب‌شناسی راه پیشرفت در این مسیر پرداخته شد و عبده‌زاده پیرامون وضعیت ساختارها، زیرساخت‌ها و قوانین گفت: قوانین و مقررات و یا زیرساخت‌هایی که کشور را تقویت کند به بازنگری اساسی احتیاج دارد. هیچگاه هیچ مسئولی در مقابل این‌که چرا صادرات اتفاق نمی‌افتد و تراز تجاری مثبت در این حوزه وجود ندارد، پاسخگو نبوده است.

وی ادامه داد: علاوه‌بر این، لزوم زمانبندی و سیستماتیک بودن این مقوله، موضوع دیگر این است که در حوزه صادرات دارو چند نهاد و سازمان داریم که متولی هستند؛ یکی وزارت صمت و دیگری وزارت بهداشت که به لحاظ ساختار قانونی تولیت واردات و صادرات را در حوزه دارو دارد.

بنا به گفته عبده‌زاده عمده نگرانی وزارت بهداشت تامین دارویی کشور است و دغدغه صادرات ندارد از سوی دیگر سازمان توسعه تجارت خودش را درگیر مسائل دارو نمی‌کند و نتیجه این می‌شود که صادرکننده که به زحمت و با صرف هزینه و زمان توانسته به جایگاهی برسد، هنگامی‌که به مرحله صادرات می‌رسد با تغییر هر مدیری دستخوش بحران شده و بازارهایی که با زحمت به دست آمده را به راحتی از دست می‌دهد.

فرشچی نیز راجع به مشکلات و مسائلی که صادر کننده در کشور دارد، گفت: من به عنوان یک صادر کننده نمونه نمی‌توانم بگویم که حمایت می‌شوم یا نه؟ این هم به دلیل عدم شفافیت بعضی از قوانین است. یعنی مواقعی که بنا به دانش‌بنیان بودنمان ما تحت حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری هستیم مشوق‌هایی گرفتیم، اما از سوی دیگر ممکن است در برخی مواقع سیاست‌های وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو با سیاست‌های معاونت در تضاد باشند.

وی بیان کرد: اما مسیر، بسیار سخت است. امروز صادرات در کشور یک ریسک است. با توجه به ریسک‌هایی که بانک مرکزی، وزارت مربوطه و مسائل امنیتی در این حوزه به صادرکننده وارد می‌کند، اینکه کار صادرات انجام دهید، دل شیر می‌خواهد. حال در این میان به همان میزان که صادرات خود را افزایش می‌دهید، با ضریب ده یا صد برابر ریسک خود را نیز افزایش می‌دهید.

فرشچی افزود: همانطور که اخیراً در ماجرای کرونا دیدیم که یک اولویت تعیین شد و ارگان‌های مختلف با یک هماهنگی نسبی دست به دست هم دادند تا بتوانند تاثیری در جامعه بگذارند، در حوزه صادرات هم لازم است کشور از یک همبستگی استراتژیک و برنامه‌ریزی برخوردار باشد که دیگر شاهد وجود قوانین متضادی در این حوزه نباشیم.

عبده‌زاده در ادامه این برنامه از فقدان نگاه سیستماتیک در این حوزه نام برده و گفت: می‌بینیم که هر سال تاکیدات مکرر مقام معظم رهبری راجع به تولید است. تولید، اشتغال‌زایی، حمایت از تولید عناوینی است که می‌تواند درآمد ناخالص ملی را نیز افزایش دهد. تولید باعث ایجاد ارزش‌افزوده می‌شود، تولید درآمد ارزی ایجاد می‌کند و باعث بروز مسائل متعددی می‌شود که در اقتصاد کلان قابل بحث است.

وی افزود: در سفارتخانه‌های ایران در کشورهای دیگر اصلاً رایزن اقتصادی وجود ندارد، اغلب رایزن‌ها یا سیاسی یا فرهنگی هستند. یعنی جایی که باید بازارهای صادراتی شناسایی شود، سازمان توسعه تجارت را درگیر کند، ظرفیت‌ها را بشناسد و تولیدکننده را نیز درگیر کند، هیچ اتفاقی نمی‌افتد. اگر هم تا کنون به بازارهایی دسترسی پیدا کردیم با تلاش بخش خصوصی و خود شرکت‌ها بوده است که با صرف زمان و هزینه و آزمون و خطاهای بسیار اتفاق افتاده است.

وی ادامه داد: موضوع حائز اهمیت دیگر، بحث الزامات بین‌المللی است. ما نمی توانیم رابطه مالی در سطح دنیا نداشته باشیم و انتظار صادرات داشته باشیم. هر چند که همه در حال تلاش هستند تا این تحریم‌های ظالمانه برداشته شود، اما بر بستر اقتصاد آزاد و ارتباط بین‌المللی قوی با دنیا می‌توانیم صادرات انجام دهیم.

صادر کننده نمونه ملی صنعت دارو نیز در پایان تاکید کرد: تبدیل کردن فرهنگ یک کشور مصرفی را به تولید و به صادرات کار ساده ای نیست. اگر متوجه ارزش و خلق ارزش در حوزه زیست‌فناوری باشیم، برای این حوزه بسیار بیشتر از ذخایر و منابع نفتی کشور دل می‌سوزانیم. حوزه صادرات را نه فقط در دارو بلکه در همه قسمت‌ها در اولویت می‌گذاریم. صادرات به معنای ارزآوری است و به یک کشور اقتدار ملی می‌دهد. اما اگر در حوزه کلان کشور این اتفاق نیفتد و اولویت کشور نباشد ما نمی توانیم حرکت خاصی کنیم و در حد همین حرکت‌های کوچک بنگاه‌های کوچک باقی می‌ماند.