زیست فناوری

برنامه Initiative Market Leadکمیسیون اروپا، زیست‌فناوري را به عنوان یکی از حوزه‌هاي اولویت‌دار که باید در سرمایه‌گذاري و نوآوري در آن کوشید، معرفی می‌کند و عدم وجود استانداردهاي مرتبط با محصولات با پایه زیستی به عنوان مانعی در برابر توسعه آنها مطرح است.

به گزارش مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، بدون استانداردسازي شفاف و لیبل‌گذاري منسجم و قابل پیگرد، پذیرش عمومی و تجاري سازي محصولات با پایه زیستی امري دشوار خواهد بود. استانداردها چارچوبی مشخص براي یک حوزه اولیت‌دار تدارك می‌بینند، ضمن آنکه به هیچ وجه مانع نوآوري در آن حوزه نمی‌گردند. استانداردسازي یک روش مورد توافق و قابل تکرار براي انجام کار است و در قالب یک سند منتشر شده است که شامل توضیحات فنی یا دیگر معیارهاي دقیق که باید به طور کامل به عنوان یک قانون یا راهنما یا تعریف دنبال شوند، هستند.

استانداردها کمک می‌کنند که شفافیت در بازار افزایش یابد و این کار را به وسیله فراهم کردن روشهاي مرجع و مشترك که امکان تأیید یا رد ادعاها در مورد محتواي زیستی، زیست تخریب پذیري یا پایداري زیست محیطی محصولات مختلف را
میسر می‌سازد، انجام میدهند.

این امر میتواند منجر به افزایش استفاده از محصولات با پایه زیستی شود، چراکه اعتماد و اطمینان مصرف کنندگان در استفاده از مواد با پایه زیستی را افزایش می‌دهد. استانداردها اختیاري هستند و سازمانها می‌توانند با خود اظهاري یا بازبینی هاي مستقل آنها را به کار گیرند.

البته استانداردها الزامی نیستند و دولتها فشاري براي اجراي آنها اعمال نمی‌کنند، اما می‌توانند به عنوان ابزاري براي اعمال

قوانین حمایتی به کار گرفته شوند.

مطالعه تطبیقی استانداردسازي محصولات حوزه زیست‌فناوري

با توجه به رشد دانش و محصولات مربوط به حوزه زیست‌فناوري، جهت ارتقاي کیفیت محصولات و شتاب بخشیدن به ورود آنها به بازار توجه به بحث استانداردسازي در این حوزه اهمیت خاصی یافته است. اتحادیه اروپا به عنوان یکی از بازیگران اصلی حوزه اقتصاد زیستی در زمینه تدوین استانداردهاي این حوزه فعالیت هایی جدي را تحت استانداردTC411/CENدنبال می‌کند. اما در کنار این اقدام، پروژهاي با نامBIO-OPENاجرا می‌شود که نتایج آن مستقیما به عنوان خوراك براي استانداردTC411/CENمورد استفاده قرارخواهد گرفت.

دلیل اشاره به این پروژه بیشتر آشنایی با روشی است که این پروژه براي رسیدن به اهداف خود دنبال می‌کند و آن
عبارتست ازمشارکت همه ذينفعان، اعم ازواحدهاي آکادمیک، شرکتهاي تولیدکننده مواد با پایه زیستی و نهادهاي دولتی در پیشبرد پروژه.

وضعیت استانداردهاي حوزه زیست‌فناوري

گزارش پیش رو با هدف بهبود شرایط رشد اقتصاد زیستی در ایران از طریق بازوي استانداردسازي تهیه شده است. مطالعات صورت گرفته، استانداردهاي بخشهاي مختلف حوزه زیست‌فناوري در سطح ملی و بین‌المللی را جهت بدست آوردن تصویر کلی وضعیت موجود پوشش داده است.

در بخش بین‌المللی، استانداردهايASTM ،استانداردهايCEN که مربوط به اتحادیه اروپا است و استانداردهاي بین‌المللیISOمورد بررسی قرار گرفته اند.

در این میان دو نکته حائز اهمیت است؛ اول آنکه بسیاري از بخشهاي حوزه زیست‌فناوري، نوظهور بوده و لذا در بسیاري از این بخشها همچنان استانداردهاي مدونی تهیه نشده است. البته فعالیت در بسیاري از بخشها شروع شده و برخی از آنها نیز در مرحله بررسی نهایی و انتشار قرار دارند.

دوم آنکه در برنامه تدوین این استانداردها در نقاط مختلف، همکاري بین بخشی و بین سازمانی قابل توجهی ترتیب داده شده است. در واقع به نظر می‌رسد هر بخش متمرکز بر بخشی از زیست‌فناوري است که تولیدات بیشتري داشته و براي ایجاد فضاي رقابتی وجود استانداردها ضروري گشته است.

در مطالعه و بررسی صورت گرفته در گزارش حاضر، به شکل اجمالی به استانداردها و تلاشهاي صورت گرفته در زمینه ایجاد
استانداردها در بخشهاي مرتبط با زیست‌فناوري پرداخته شده است.

در ابتدا به استانداردهايCEN پرداخته شده است. CEN مجموعه استانداردها با عناوین مختلفی چون 430/Mبراي پلیمرهاي زیستی و روان کننده هاي زیستی، 491/Mبراي حلال هاي زیستی و سورفکتنت هاي زیستی، 492/Mدر جهت توسعه عرضی استانداردها براي محصولات با پایه زیستی، همچنین کمیته هاي تخصصی زیر در حال توسعه استانداردها در حوزه محصولات با پایه زیستی ارائه شده است.

کمیته های مذکور نیز عبارتند از کمیتهTC19/CENدر بخش سوخت هاي گازي و مایع، روان کننده ها و محصولات مرتبط از نفت و با منشأ سنتزي یا زیستی، کمیته 249 TC/CENدر بخش پلاستیک ها، کمیته 276 TC/CENدر بخش عوامل فعال سطحی، کمیته 249TC/CEN در بخش محصولات با پایه زیستی و در داخل کمیتهTC411/CENپنج گروه کاري در حال توسعه استانداردهاي مرتبط با جنبه هاي مختلف محصولات با پایه زیستی می شوند.
گروه هاي مرتبط با حوزه زیست فناوري اعم از سوخت هاي جامد زیستی، زیست فناوري، بیوگاز و تقلید حیاتی مورد توجه قرار می گیرند که در این میان، استانداردهاي مربوط به مورد اول، یعنی سوختهاي جامد زیستی، حجم قابل توجهی را به خود اختصاص داده اند که می تواند بدلیل کاربري فراوان این نوع سوختها و وجود بازار رقابتی مناسب براي آنها در سطح بین الملل باشد.

استانداردهاي حوزه زیست‌فناوري ملی

در ادامه این گزارش به بررسی استانداردهايASTM می پردازیم، در واقع استانداردهايASTM در حوزه زیست‌فناوري حول محور تبدیل زیست‌توده شکل گرفته اند.

در زمینه تدوین استانداردهاي ملی در حوزه زیست فناوري، سازمان ملی استاندارد مواردي را تدوین کرده است. همچنین در ستاد توسعه زیست فناوري معاونت علمی و فناوري ریاست جمهوري که به عنوان یکی از نهادهاي پیشرو در بحث زیست فناوري است، در زمینه تدوین برخی از استانداردهاي مربوط به صنایع پیشرفته در کشور استانداردهایی در حال تدوین است.
در واقع سازمان ملی استاندارد در قالب کمیته هاي مختلفی به بحث تدوین استانداردهاي ملی حوزه زیست فناوري وارد شده است که این کمیته ها شامل کمیته انرژي، کمیته ملی استاندارد فناوري نانو، کمیته ملی استاندارد محیط زیست و کمیته ملی استاندارد بیولوژي و میکروبیولوژي می شود.

همچنین، ستاد توسعه زیست فناوري نیز در زمینه استانداردسازي، در دو بخش فعالیت داشته است، بخش زیست مهارگرها و بخشکودهايزیستی.

کمیته استاندارد کارگروه اقتصاد زیستی

اشاره به کمیته استاندارد کارگروه اقتصاد زیستی نیز در این گزارش ضروری است زیرا این کمیته به منظور پیشبرد اهداف این کارگروه در حوزه استانداردسازي تشکیل شده است. این کمیته با بهره گیري از مطالعات صورت گرفته در کارگروه در زمینه استانداردهاي حوزه زیست فناوري و مطالعه نگاشت نهادي زیست فناوري در کشور مدل جامعی را جهت تسهیل تدوین استانداردها در بخشهایی از حوزه زیست فناوري که در کشور رشد کافی را داشته اند، شامل سه بخش زیست فناوري کشاورزي، زیست فناوري محیط زیست و تجهیزات زیست فناوري طراحی کرده است.